Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali

Uyushiq qator a’zolarining o`zaro aloqaga kirishuvi

Uyushiq qator a’zolari tenglashish yo`li bilan sintaktik aloqaga kirishadi. Bu aloqa teng bog`lovchilar va teng bog`lovchi vazifasidagi yuklamalar hamda bog`lovchisiz, faqat ohang, sanash ohangi orqali amalga oshiriladi. Sanash ohangi uyushuvchilarning bog`lovchilar yordamida aloqaga kirishganda ham mavjud bo`ladi.

Uyushuvchilar quyidagi bog`lovchilar yordamida aloqaga kirishadi:

1. Biriktiruvchilar (va, hamda, ham): Uning tegrasida osmon benihoyat tiniq va ko`k ko`rinadi. (P.Qodirov). U yotoqxonaga borishga qaror berdi hamda narigi korpusga qarab ketdi. (P.Qodirov).

Na ... na inkor yuklamasi biriktiruv bog`lovchilar vazifasida kelib, inkor ma’nosini anglatish uchun xizmat qiladi: Na hovlidan, na uyidan sado chiqdi (I.Rahim).

Biriktiruv bog`lovchisi va o`rnida -u (-yu), -da, na ... na yuklamalari ham qo`llanishi mumkin. Keyin chakmonning ikki yengini xurjunga o`xshatib yelkasiga tashladi-da, orqaga qaytdi. (P.Qodirov). Yigit qora qushlarni ko`rdi-yu, birdan sergaklandi. (P.Qodirov).

Biriktiruv bog`lovchisi va o`rnida bilan ko`makchisi ham bajarishi mumkin: Deraza bilan doska orasida qo`lini orqasiga qilib yurib, ma’ruza o`qiyotgan surrang kostyumli barvasta kishi to`xtadi. (P.Qodirov).