Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar sirtqi ta’lim 302-guruh talabasi raxmonov zokirning,,normal anatomiya’’ fanidan tayyorlagan mustaqil ta’limi o’qituvchi: ongarov. M

1.Psixrofitlar - shimoliy kengliklarning namli, sovuq joylariga moslashgan o`simlik bo`lib, ular yuqori tog`li tumanlarda ham uchraydi.
Bu guruh o`simliklar sovuq, harorati past sharoitda tuproqning fizikaviy quruq bo`lganligi sababli, undagi namlikdan yaxshi foydalana olmaydi. Psixrofillarga shimoliy ninabarglilardan: Sibir qarag`ayi, qora qarag`ay, kedr, sadaqayrag`och, ayrim buta va bytachalar kiradui.
2.Kriofitlar – guruhiga sovuqqa chidamli, mikroterm, haarorati past joylarga moslashgan o`simliklardir. Ular tundraning quruq joylari, tosh to`plamlari orasi, yuqori to`g`li sovuq cho`llarda uchraydi.
Bu guruh o`simliklar uchraydigan joylarda harorat kun davomida keskin o`zgarib turadi, quyosh radiatsiyasining tushishi tufayli katta va haddan ziyod kuchli shamol bo`lib turadi. Shunday sharoitda o`simliklarning yostiqsimon shakllari, masalan, akantolimon, azorella turlari, teresken, ayrim hollarda yer bag`irlab o`sadigan daraxtlar (O`rta Osiyo sharoitida archa – Juniperus Turkestanika Kom., tundrada qutb toli, pakana qayin) misol bo`ladi.
O`simliklarn harorat omiliga ko`ra ikki guruhga bo`linadi:
1) terofillar - bular yuqori haroratga chidamli, issiqsevar o`simliklar kiradi. Ular asosan mo`tadil, tropic, subtropik va ekvatorial mintaqalarda o`sadi.
2) Psixrofillar – past harorratga chidamli o`simliklar, sovuqsevar o`simliklar bo`lib, bularga shimoliy arktik, subarktik, tundra va taiga o`rmonlarida hamda baland tog` mintaqalarida o`sadigan o`simliklar kiradi. Masalan, lishayniklar, moxlar, bir hujayrali suvo`tlar, qutb toli, qutb ko`knorisi va boshqalar. Ularning sovuqqa chidamliligi protoplazmasida va hujayra shirasidagi konsentratsiya bilan bog`liq.
О‘simliklarning namlikka nisbatan ekologik guruhlari.

О‘simliklar namlikka bо‘lgan munosabatiga kо‘ra quyidagi guruhlarga bо‘linadi.

1) Kserofitlar (kseros - quruq; fiton - о‘simlik) - tuproq va havoda doimiy yoki vaqtinchalik suv tanqisligiga moslashgan о‘simliklar.
2) Mezofitlar (mezos - о‘rtacha) namlik yetarli bо‘lgan joylarda о‘sadigan о‘simliklar.
3) Gigrofitlar (gigra - nam) tuproqda havo namligiga nisbatan kо‘proq nam bо‘lgan yerlarda о‘sadigan о‘simliklar.
4) Gidrofitlar (gidra-suv) suv muhitiga moslashgan о‘simliklar. Bu о‘simliklar suvga yarim botib yashaydilar.
5) Gidatofitlar – butunlay suvga botib yashovchi о‘simliklar. Gidatofitlarga elodeya, vallisneriya, suv ayiqtovonlari kabi о‘simliklar kiradi.
Gidatofitlarda gaz almashinishi suvda erigan kislorodning kam bо‘lganligi sababli qiyinlashadi. Suv harorati qancha baland bо‘lsa, suvda shuncha kislorod kam bо‘ladi. Shuning uchun gidatofitlar organlarining yuzasi umumiy massasidan ortiq bо‘ladi, ularning barglari juda yupqa bо‘ladi. Masalan, elodeyaning barglari faqat 2 qator hujayralardan tashkil topgan, ba’zi barglari ipsimon bо‘laklarga bо‘lingan bо‘ladi.