Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti "kimyo" kafedrasi

2.3.Polisaxaridlarning fizik va kimyoviy xossalari .

Keng miqdorda polisaxaridlar fizik xossalari farqlanadi. Ko’pi suvda eriydi, ayrim chiziqli polisaxaridlar hujayra devorlari komponentlari bo’lib suvda erimaydi va bo’kmaydi ham.

Polimer tabiati polisaxaridlarda ulaming kimyoviy xossalarini namoyon qiladi. Aldegid guruh ta’siri oz , asosiy xossalar gidroksil guruhlardan. Polisaxaridlar bilan ishlashning murakkabligi ulaming gomogenligi haqida o ’lchov yo’qligidir. Polisaxarid individual hisoblanadi agar analitik usullar (xromotografiya, elektroforez, ultrasentrifugirlash) qo’shimchalarni aniqlamasa, har xil tozalash usuli polisaxarid monomer tarkibini buzmasa va uning fizik kimyoviy xossasi o‛zgarmasa.

Polisaxaridlarni ajratish usullari har xildir. Bularga ekstraksiya (suvli, ishqorli, suyultirilgan kislotali), cho’ktirish (spirtli, ammoniy sulfatli, setiltrimetilammoniyli va setilpiridiniy bromidlari bilan), xromotografiya (ionalmashinish, gelfiltrasiya), va ultrasentrifugirlash. Polisaxaridlar tuzilishini aniqlashda avval polimer molekulasi to’laligicha xarakterlash kerak, uning tuzilishining regulyarligi va molekulyar massasini aniqlash kerak. Asosiy aniqlash usuli polisaxaridni oligosaxarid fragmentlariga aylantirish, har bir fragmentni aniqlash va ular asosida tekshirilayotgan polimer formulasini keltirib chiqarishdir ko’pgina polisaxaridlar qaytariluvchi oligosaxaridlar bloklaridan iborat: shu sababli polisaxarid zanjirini parchalab, qaytariluvchi zvenolar ajratiladi va uning strukturasi analiz qilinadi

Fizik xossalari. Kraxmal suvda erimaydigan oq kukun modda, uni suvga solib ivitilsa, kolloid eritma — kleyster hosil boiadi. Kraxmal yod ta’sirida ko‘k rangga kiradi. U qaytaruvchi xossasiga ega emas, ya’ni Feling suyuqligini qaytarmaydi.