Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. B. Zayniddinov, A. Sodiqov va r. Iminjanov

Kichik maktab yoshdagi bolalarga oʻzlariga munosib kun tartibi, me'yorida va sifatli ovqatlanish, doimo chiniqish, shaxsiy gigiyena qoidalarini bilishlari kerak. Bolalarga harakatli oyinlar, muntazam jismoniy tarbiya mashgʻulotlari bilan shugʻullanishlari kerak, shu bilan bir qatorda sayr etishga alohida e'tibor berish lozim.


Oʻrta maktab va oʻspirinlik yoshlarida hamma oʻquv-tarbiyaviy jarayonlar va umumiy gigiyenaviy holatlar tartibiga rioya etish lozim. Bunda oʻqish va dam olishga qattiq amal etish lozim, yoqimli harakat tartibiga, qomatni toʻgʻri shakllanishiga ahamiyat berish lozim. Bu yoshlarda gigiyenaviy tarbiya, gigiyenada anatomiya va fiziologiya darslaridan gigiyenaviy ilm olish bilan qoʻshilib ketadi.


Jismoniy yukni me'yorlash. Maktab yoshidagi bolalarda tananing oʻsishi va rivojlanishidagi farq jismoniy yuklarni me'yorlashda qoʻllaniladi. Bunda bolalarning yoshidagi xususiyatlarga qarab turli xildagi jismoniy mashqlar tayyorlanadi.

Sportni hamma turi maktab yoshidagi bolalarga mutaxassislik ruxsat etiladigan yosh hisoblanadi. Kichik maktab yoshidagi bolalarga (7 yoshdan), konkida figurali uchishga ruxsat etiladi, tennis bilan shugʻullanish (8 yoshdan), suvga yuqoridan sakrashga (9 yoshdan),akrobatika, badiiy gimnastika, changʻida yugurishga (1-3 km. ga) va basketbolga (10 yoshdan), sport gimnastikasi, voleybol, yyengil atletika (tezlik bilan yugurish), xokkey qilichbozlik bilan shugʻullanishga (11 yoshdan) ruxsat etiladi. Koʻrsatib oʻtilgan bu sport turlari harakat shaklini koordinatsiyasini mutaxassislashtirishga moʻljallangan boʻlib, jismoniy yuk juda sodda taqsimlanadi. Koʻpchilik mashqlar harakatning sifatiga, qisqa masofani oʻtish tezligiga, hamda oyinni muvaffaqiyatli oʻtishiga qarab baholanadi.

Suzish bilan oldinroq shugʻullanishga (10 yoshdan) ruxsat etiladi. Bu sport turida harakat faoliyati deyarlik muallaq boʻlgan sharoitga yaqinroq holatga toʻgʻri keladi, “suvni sezish” holati bilan bogʻliqligini muvaffaqiyat qozonishga olib keladi,

hamda sogʻlomlashtirish va gigiyena shart-sharoiti yoqimli boʻladi, shu sababli avvalroq ruxsat etiladi. Oʻrta maktab yoshlarida suv polosi, yyengil atletika (shu jumladan 400 m ga yugurish), changʻida sakrash, qoʻl toʻpi, futbol, konkida yugurish sporti (konkida yugurish), ot va parus-yelkan sporti, kanoe va baydarkada eshkak eshishga (13 yoshdan) ruxsat etiladi. Kurashga, akademik eshkak eshishga, velosiped sportiga, oʻq otish va boksga 14 yoshdan, undan keyin ogʻir atletikaga ruxsat etiladi. Kichik maktab yoshlari oxirlariga: konkida shaklli uchish 9 yoshdan, badiiy gimnastikaga 10 yoshdan, stol tennisi va katta tennisga, suvga sakrashga, suzishga, akrobatikaga, yyengil atletikaga, changʻida poyga etishga, basketbol va nayzabozlikka, voleybolga 11 yoshdan; qoʻl toʻpi, konkida yugirishga, ot sportiga 13 yoshdan; zamonaviy besh kurashga, oʻq otish sportiga 14 yoshdan, velosiped sporti, kanoe, baydarkada eshkak eshishga 15 yoshdan ruxsat etiladi.