Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. B. Zayniddinov, A. Sodiqov va r. Iminjanov

7.5. Maktabda oʻquv tarbiyaviy jarayonlarga qoyiladigan asosiy gigiyena


talablari

Oʻquv tarbiyaviy jarayonlarga qoyiladigan gigiyena talablari bolalarni sihat-salomatligini saqlashga, aqliy va jismoniy rivojlanishini me'yorida ta'minlashga, oʻquvchilarning oʻzlashtirishini oshirishga, aqliy jismoniy yuklamalarni toʻgʻri taqsimlashga qaratilgan boʻladi. Oʻquvchilarning bir haftalik dars jadvallarini tuzishda eng yuqori ish qobiliyati seshanba va chorshanba kunlariga toʻgʻri kelib, shanba kunlari ish qobiliyati eng past darajada boʻladi. Bir kun davomida darslarni taqsimlashda ham ularning ish qobiliyati qachon yuqori ekanligini bilib taqsimlash lozim. Kun davomida ish qobiliyati ikkinchi va uchinchi darslarda yuqori darajada ekanligi isbotlangan, eng past darajada esa beshinchi va oltinchi darslarda koʻriladi. Bolalarda charchashni oldini olish maqsadida kun tartibi toʻgʻri oʻziga munosib holatda tuzilgan, kun davomida darsdan oldin oʻtkaziladigan gimnastika mashqlari, dars jarayonida oʻtkaziladigan fizkultura daqiqalari, jismoniy tarbiya mashqlari va tanaffus vaqtida oʻtkaziladigan harakatli oyinlarga alohida e'tibor berish lozim.

Sinf xonalariga va ularning jihozlanishiga qoyiladigan gigiyena talablar Sinf xonalarini loyihasini tayyorlayotgan vaqtda bir oʻquvchiga 1,25 m² maydon, sinfning umumiy yuzasi 60 m² dan kam boʻlmasligi inobatga olingan. Ular toʻgʻri
toʻrtburchak shaklida boʻlib, uzunligi 8,2 m, kengligi 6,1 m boʻladi. Bunday oʻlchamlarda boʻlishi oxirgi oʻrindiqda oʻtirgan oʻquvchini yaxshi koʻrishi va oʻqituvchining gapini aniq eshitishiga olib keladi, shu bilan bir qatorda sinfni oynadan uzoqda boʻlgan partada ham yorugʻlikning yaxshi boʻlishini ta'minlaydi. Sinf xonalar 1,8 m balandlikda yogʻli boyoqlar bilan qoplanishi, undan yuqori qismi yelimli boyoqlar bilan qoplanishi lozim. Sinfning yuqori devorlari emulsiya (oq) boyoqlari bilan qoplanadi. Sinfni mikroiqlim sharoiti alohida amaliy ahamiyatga ega boʻlib, harorat iqlim sharoitiga qarab 17-24^oS, nisbiy namlik 25-60%, havoning harakat tezligi 0,15-0,25 m/s boʻladi.

Sinf xonasini havolantirish koʻpchilik vaqtlarda markazlashtirilgan holatda boʻlib, bunda isitilgan havo har bir oʻquvchiga bir soatda 16 m3 me'yorida belgilanadi. Agarda yuqorida koʻrsatilgan mikroiqlim sharoiti bilan ta'minlanadigan boʻlsa, markazlashtirilmagan havo almashinishiga ham ruxsat beriladi. Har bir sinfda tabiiy havolantirish soatiga bir marta havo almashinish miqdorida rejalashtiriladi. Oʻquvchilarning partada toʻgʻri oʻtirishi doimo nazorat etib turilishi lozim. Stulda oʻtiradigan boʻlsa chuqur oʻtirib, tana toʻgʻri, kalla ozgina oldinga egilgan, tana bilan parta orasida 3-4 sm erkin joy qolishi lozim. Oyoqlari tos-son boʻgʻimidan va tizza boʻgʻimlaridan toʻgʻri burchak holida bukilgan boʻlib, oyoqning tag qismi polga yoki partaning oyoq qoyish joyiga tegib turishi lozim. Bilak stolda erkin yotishi ta'minlanadi.