Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika fakulteti

Aqli zaif bolalarda yozma nutqning buzilishlari.M.YE.Xvatsev, D.I.Orlova va V.V.Voronkovalarning ma’lumotlariga kо‘ra, aqlan normal rivojlangan bolalarga nisbatan aqli zaif о‘quvchilarda yozuvning buzilishi kо‘proq qayd qilinadi.

Aqli zaif о‘quvchilarda disgrafiyaning (grafikaning buzilishi) simptomatikasi, yozuvdagi turli xatolar sonining kо‘pligi bilan xarakterlanadi (V.V.Voronkova, D.I.Orlova va boshqalar).

Aqli zaif bolalarda disgrafiya, keng tarqalgan orfografik xatolar bilan birgalikda kuzatiladi. Bu til qonuniyatlarini yuqori darajada о‘zlashtirish, kо‘plab qoidalardan foydalanish zaruriyatini talab etadi.

Nutq rivojlanishidagi buzilishlar, bir tomondan, yozma nutqni egallashdagi qiyinchiliklar bilan, boshqa tomondan, orfografik qoidalardan foydalanishdagi qiyinchiliklar bilan birga kuzatiladi.

Aqli zaif о‘quvchilarda disgrafiya kо‘proq murakkab kо‘rinishda kuzatiladi.

Aqli zaif bolalarda disgrafiya simptomatikasining keng tarqalganiligi va о‘ziga xosligi, idrok qilish faoliyatining rivojlanmaganligi, og‘zaki nutqning buzilishi, til umumlashmalarining shakllanmaganligi, nutq-eshitish, kо‘rish analizatorlari faoliyatining buzilishlari bilan bog‘liq. Shuningdek, yozuv harakat strukturasining buzilishlari ham о‘z aksini topadi.

Aqli zaif bolalarda analitik-sintetik faoliyatining buzilishi sо‘zning morfologik strukturasini, tovush va gap strukturasini analiz qilishda ham namoyon bо‘ladi. Sо‘zning tovush-bо‘g‘in strukturasi haqidagi noaniq tasavvurlar kо‘plab harflar tushib qolishiga, о‘rnining almashuviga olib keladi. Sо‘zning morfologik strukturasi haqida aniq tasavvurga ega bо‘lmaslik kо‘plab agramatizmlar, sufiks va qо‘shimchalar, ayniqsa, mustaqil yozuvda xatolarga yо‘l qо‘yishga zamin yaratadi. Gap strukturasi analizining buzilishi, sо‘zlarning tushurib qoldirishda, qо‘shib yozib yuborishda kо‘rinadi. Kо‘plab xatolarga yо‘l qо‘yilishi shu aqli zaif bolalarning nutq tovushlari talaffuzidagi nuqsonlari bilan bog‘liq.