Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika va psixologiya fakulteti

Jinsga mansublik va o‘yinchoq tanlash. O‘yinchoqlar o‘yinning tayanch materiali bo‘lib xizmat qiladi, o‘yin sujetining rivojlanishiga yordam beradi va ularni tanlash bolalarning qaysi jinsga mansubligiga ko‘ra amalga oshiriladi.
Maxsus tajriba vaqtida bolalarga to‘rt xil to‘plamdagi o‘yinchoqlardan
ikkitasini erkin tanlash sharti taklif qilindi. To‘rt patnisda quyidagi o‘yinchoqlar turi taklif qilindi: mashina, turli idish-tovoqlar, kubiklar, qo‘g‘irchoqlar. Boladan barcha o‘yinchoqlarga nom berishni, ko‘proq yoqtirgan o‘yinchoqlar joylashgan ikki patnisni olishni va bu o‘yinchoqlarni o‘ynash so‘raldi. Ularning barcha harakatlari yozib borildi. Oqibatda o‘g‘il va qiz bolalarda to‘rt yoshdan boshlab, o‘yinchoq tanlashda farq yuzaga kelishi aniqlandi. Mashina, kubiklar asosan o‘g‘il bolalar tomonidan, qo‘g‘irchoq va turli idishlar qizlar tomonidan tanlanishi
ma’lum bo‘ldi.
Maktabgacha davr oxiriga kelib bola jinsga mansublik abadiy ekanligini tushunadi va shunga qarab o‘z xulqini shakllantiradi. Bu vaqtda bolalarda boshqa jinsdagilarga nisbatan o‘ziga xos munosabat yuzaga keladi. Bunday munosabatlar har bir bolada o‘ziga xos ko‘rinishda bo‘ladi. Masalan, o‘g‘il bola tengdosh qizni yoki kattaroq yoshdagi chiroyli qizni ko‘rganda, xursand bo‘lishi, munosabatga intilishi mumkin. Kattalar bolaning his- tuyg‘ulariga hurmat bilan qarashlari lozim. Bunday instinktlar kichik yoshdayoq ko‘zga tashlanadi. Chiroyli qizlarni
sochidan tortish, o‘ziga yoqqan qizni himoya qilish, avaylash, mehr ko‘rsatish kabilar tabiiy ravishda shakllanib boradi. Kattalarning «Guruhingda eng chiroyli qiz kim?» kabi savollari ham bunga turtki bo‘ladi. Lekin bolaning qiziquvchanligini kuchay- tirib yuborish ham to‘g‘ri emas, aksincha, uning e’tiborini boshqa narsaga, uning tuyg‘ulari va xayolini yangi kuch bilan o‘ziga jalb qila oladigan narsaga qaratish lozim.
Yosh bolalarga xos qiziquvchanlik, yoqtirish maylini kattalarning sevgi, uylanish va bolalik bo‘lish haqidagi tushuncha- laridan ajrata olish lozim.