Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

TASHKIL ETISH
 
4.1. Geografiya ta’limida ilmiy tadqiqot ishlarini tashkil etish 
muammolari 
 
Geografiya o’qitish metodikasining rivojlanishi yangi o’qitish metodlarini 
ishlab chiqish, majmualarni takomillashtirish, ilg’or metodlarni qo’llash bilan 
bog’liq. Mazkur muammolarni xal qilish qo’p jihatdan pedagogik tadqiqotlarda 
qo’llanadigan metodlarga asoslanadi. 
Geografiya ta’limini metodikasi bo’yicha tadqiqot ishlarini olib borishni 
dastlabki manbai bo’lib O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi 

---

30 
Qonuni, “Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi” va boshqa hukumat qarorlari asos 
bo’lib hisoblanadi. 
Har qanday fanda ham tatqiqod metodlarini ishlab chiqish va tadqiqotlar 
olib borish metodologiya va ilmiy tatqiqod metodlari tushunchalari bilan bog’liq 
Metodologiya
– bu borliqni bilish va o’zgartirish metodlari haqidagi
ta’limotdir.
Ilmiy tatqiqod metodlari
– bu tadqqod olib borish usullaridir. 
Geografiya ta’limi metodikasida ilmiy tadqiqot metodlari ikkita katta 
guruhga bo’linadi: eksperemental-emprik va nazariy metodlar; 
Eksperimental-emprik 
metodlar 
pedagogik 
tadqiqotlar 
bosqichida 
qo’llaniladi, nazariy metodlar esa yig’ilgan ma’lumotlarni umumlashtirish va 
nazariyalar tuzish bosqichida qo’llaniladi. 
Geografiya ta’limini rivojlantirishni dastlabki bosqichlarida asosiy 
eksperimental-emprik metodlar qo’llanilgan. Ammo XX-asrning 2-yarmidan 
boshlab geografiya ta’limi metodikasining nazariy jihatlarini rivojlanishi
oqibatida u xususiy didaktika faniga aylandi. Geografiya asosida metodik 
tadqiqotlarda nazariy metodlar va ularning alohida qismlari keng qo’llanila 
boshlandi. Masalan, tizimli-tarkibli yondoshish, bilimlarni mantiqiy dedaktik 
tahlili, o’quv materialini tarkibiy- mantiqiy va mantiqiy tushuncha tahlili. 
Tadqiqot metodlarini tanlab qo’yilgan maqsad va vazifalardan kelib chiqadi. 
Masalan, muammoning dolzarbligi, maqsad va vazifalarni aniqlash va boshqalar 
mavjud ilmiy adabiyotlarni nazariy tahlil qilishni talab etiladi.