Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

“Musbat, manfiy, qiziqarli” metodini qo’llash sxemasi 
 
 
 
Quyi Amudaryo o’lkasining musbat, manfiy va qiziqarli tomonlari to’g’risida
gapirganda o’quvchilar quyidagicha ma’lumotlarni berishlari mumkin: 
Musbat (ijobiy).
Amudaryoning qadimiy va hozirgi delьtasini o’z ichiga 
oladi. O’lkaning yer yuzasi tekis. kengayib, ba'zi yerlarda 140—150 km ga 
yetadi. Quyi Amudaryo okrugi antropogen davrning allyuvialdelta yotqiziqlarining 
asta-sekin to’planishi va uning deltasining Orol dengizi tomonga o’sishi tufayli 
vujudga kelgan. Quyi Amudaryoning hozirgi zamon deltasi esa, asosan, 
antropogen davr allyuvial, eol yotqiziqlaridan — qumoq, qumli, gilli qum, gil kabi 
jinslardan tashkil topib, qalinligi 80— 140 m ga yetadi. O’lkada eng qadimiy 
jinslar uning negizini tashkil etuvchi bo’r davr yotqiziqlari bo’lib, ustini paleogen, 
neogen va, antropogen jinslari qoplab olgan. 
Quyi Amudaryo okrugi hududidagi eng muhim qadimiy o’zanlari uning o’ng 
qirg’og’idagilari — Orol tomon yo’nalgan Shortonbay, Kreyt-Uzak, Itkra-Uzak, 
QoraUzak, Kindiksay, Qorako’lsay va boshqalardir. Chap qirg’oqdan 
1-bosqich 
2-bosqich 
3-bosqich 
Mavjud vaziyatning faqatgina ijobiy jihatlari 
aniqlanadi. 
Mavjud vaziyatning faqatgina salbiy jihatlari 
o’rganiladi.
Mavjud vaziyatning faqatgina qiziqarli 
jihatlari topiladi

---

150 
boshlanuvchi va Sariqamish bogig’i tomon yo’nalgan eng qadimiy o’zani 
Kuhnadaryo, Daryoliq va Daudan hisoblanadi. 
Manfiy (salbiy) .
Quyi Amudaryo relefining tabiiy holatini o’zgartishda 
insonning xo’jalik faoliyati ham muhim relef hosil qiluvchi omilga aylangan. 
Chunki inson o’zining ko’p asrlik xo’jalik faoliyatida Quyi Amudaryo yerlarini 
tekislagan, jarlarni to’ldirgan, ariq va zovurlar qurgan, oqibatda okrug yer usti 
tabiiy holatini o’zgartgan. Quyi Amudaryo yuqorida qayd qilganimizdek, 
O’zbekistonning eng sovuq hududidan biri hisoblanadi. Amudaryo suvining Orol 
dengiziga yetib bormasligi natijasida dengiz suvi chekini, o’lkada ekologik tang 
vaziyatni vujudga keltirdi. Natijada bugungi kunda mazkur hududda “Orolqum” 
vujudga keldi. Shamol ta’sirida o’sha qumlar uchib Amudaryoga tuz yog’ini 
yog’moqda. Mo’ynoq shahri atrofidagi har gektar maydonga 1000 kg tuzli 
changlar tushmoqda.