Nizomiy nomidagi тoshkenт davlaт pedagogika universiтeтi maтyoqubova тozagul rajapovna alisher navoiy hayoтi va ijodi fani bo’yicha o’quv qo’llanma

Mehinbonu  –  adolatli  va  ma’rifatli  hukmdor.  Dostonda  adolat  masalasi  
Mehinbonu  obrazi  vositasida  yoritiladi.  Hikoya  qilinishicha,  Mehinbonu 
Armaniyada rasmiy shoh sifatida toj egasi emas. Lekin uni butun arman xalqi o’z 
bekasi  sifatida  taniydi,  unga  e’tiqod  bilan  qaraydi.  Navoiy  Mehinbonu  obrazini 
yaratar  ekan,  uning  mamlakatdagi  qurilishlar,  suv  inshoatlariga  homiyligi 
masalasiga ham alohida diqqat qiladi. Armaniya ustiga Хusravning harbiy yurishi 
vaqtida Mehinbonu obrazi o’zining butun ulug’vorligi bilan namoyon bo’ladi. O’z 
                                                           
1
 Ҳайитметов А. Навоийхонлик суҳбатлари. – Т.: Ўқитувчи, 1993.  

---

 
110 
xalqi  va  vataniga  bo’lgan  chuqur  muhabbat  hissi  uni  dahshatli  yov  bilan  yuzma-
yuz olishuvga olib keladi.  Mehinbonu mamlakat bekasi sifatida kuchli siyosatdon 
hamdir.  U  dastlab  dahshat  solib  turgan  yov  bilan  munosabatni  buzmaslik  va 
falokatning  oldini  olish  uchun  barcha  tadbirlarni  ishga  soladi.  Lekin    Хusravning 
Farhod va Shirin sha’niga aytgan haqorat gaplari uni dushmanga qarshi shafqatsiz 
kurashga  otlantiradi.  Jaholatga  qarshi,  or-,  nomus  talashib  kurashayotgan  Navoiy 
qahramoni shu o’rinlarda Eron shohi Kir bilan munozarada uz shijoati bilan yengib 
chiqqan  Тo’maris  obraziga  yaqin  turadi.  Shuningdek,  Mehinbonu  ilm-ma’rifat 
homiysi hamdir. U o’z jiyani Shirinning har tomonlama kamol topishi uchun butun 
sharoitlarni  yaratib  beradi.  Saroydagi    o’nta  olima  va  fozila  qizlar  Mehinbonu  va 
Shirin  atrofidagi  eng  yaqin  hamsuhbatlardir.  Ular  Mehinbonu  va  Shirinning 
ilmparvarligi, nazokatli didi, yuksak aql-idrok egalari ekanligini namoyon etuvchi 
obrazlardir. 
Bahrom  obrazi.  Dostonda  Farhod  bilan  Bahrom  o’rtasidagi  yaqin 
munosabatlar  ham  yuksak  insoniy  tuyg’u  namunasi  sifatida  tasvirlangan.  Far-
hodning  «otabegi»  Mulkoroning  o’g’li  Bahrom  Farhod  bilan  egizak  bolalardek 
tarbiya topadilar. Farhod bu qadrdon insonni qayerda bo’lmasin tildan qo’ymaydi, 
eng  og’ir,  tahlikali  damlarda  uning  madadiga  suyanadi.  U  Хusrav  qo’lida 
tutqunlikda  ekan,  Baxromga  sabo  orqali  xabar  qilib,  Armanistonni  g’amxonaga 
aylantirgan  Хusravni  toju  taxti  bilan  yakson  etishni  vasiyat  qiladi.  Farhodning 
fojiasidan  xabar  topgan  Bahrom  qiyinchiliklar  bilan  Armanistonga  yetib  keladi. 
O’zining  qadrdon  kishisini  tiriklar  orasida  topmagach,  nola  chekadi.  Bahrom 
Farhodga  xay-rihoh  bo’lgan,  unga  o’z  tuprog’idan  o’rin  bergan  arman  xalqiga 
minnatdorchilik bildiradi. 
Dostonda  Farhod  va  Shirinning  komillik  sari  intilishlarida  Хoqon,  Mulkoro, 
Bahrom, Qoran, Moniy, Boniy, Mehinbonu va Shopur singari qahramonlar ularga 
madadkor  bo’lishadi.  Хusrav,  Buzrug  Ummid,  Sheruya,  makkora  kampir  singari 
qahramonlar esa makr-hiyla, zulm-qabohat egasi bo’lgan nafs bandalaridir.