Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti maktabgacha ta

II BOB MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNING QO’SHISH VA SON HAQIDAGI TUSHUNCHALARINI SHAKLLANTIRISHNING METODOLIK ASPEKTLARI
2.1. Bolalarda g'oyalarni shakllantirish usullari ko'plik va son haqida
To'plam va son haqidagi g'oyalarni shakllantirishga an'anaviy yondashuv L. M. Leushina tomonidan ishlab chiqilgan.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish masalalari 1940-yillardan boshlab A. M. Leushina tomonidan ishlab chiqilgan. Uning ishi tufayli metodologiya nazariy, ilmiy, psixologik va pedagogik asosga ega bo'ldi. Bolalarda miqdoriy vakilliklarning rivojlanishidagi qonuniyatlar aniqlandi.
Ikkinchi yosh guruhda (hayotning to'rtinchi yili) bolalarning ko'pligi haqidagi g'oyalarini shakllantirish metodikasi.
Bolalar bilan ishlash, asosan, to'plam haqidagi tasavvurlarni rivojlantirishga, ularning sonlarini taqqoslash orqali to'plamlar orasidagi farqlarni idrok etishga, to'plamlar sonlarining tengligi va tengsizligini aniqlash qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan bo'lishi kerak.
Kichkina bola to'plamni bir xil elementlardan iborat bo'lsa, uni yaxlit bir butun sifatida idrok etadi, lekin uning elementlari bir xil bo'lmasa ham, uni birlik sifatida qabul qilishni o'rganish kerak.
Ta'lim jarayonida bolalar to'plamlar bilan turli xil harakatlarni o'zlashtiradilar: turli xil ob'ektlarni shakllantirish; tarkibiy elementlarga maydalash; mulk bo'yicha guruhlash; elementning berilgan to‘plamga tegishli yoki a’zo emasligini aniqlash; elementlar sonini topish; miqdoriy tahlilni amalga oshirish, atrof-muhit ob'ektlari; ob'ektlar to'plamini taqqoslash.
Bizga maxsus sinflar kerak bo'ladi, bu erda ko'pchilik va uning ko'pligi eng kuchli qo'zg'atuvchi bo'lardi va boshqa barcha komponentlar zaifroq, ularga bo'ysunadi.Matematika bo'yicha maxsus mashg'ulotlar uch yoshli bolalarning butun guruhi bilan bir vaqtda o'tkazilishi mumkin, ammo ular aniq o'ylangan bo'lishi kerak.
Mashg'ulotlar haftada bir marta, ma'lum soat va kunlarda o'tkazilishi kerak. Mashg'ulotlarning davomiyligi boshida 10-15 daqiqadan oshmasligi kerak , keyin esa asta-sekin 20 daqiqagacha ko'tariladi.
Bolalarning e'tiborini jalb qilish uchun sinfda didaktik materialning xilma-xilligi va o'zgarishlarini yoki uslubiy texnikani o'zgartirishni ta'minlash kerak.
Yosh bolalar bilan mashg'ulotlarda o'yin texnikasidan foydalanish tavsiya etiladi, ammo bu o'z-o'zidan maqsad bo'lmasligi kerak, faqat dasturiy vazifalarni amalga oshirishda vosita bo'lishi kerak.
Bolalarni raqamlar yordamida hisoblashni o'rgatishdan oldin ularga bir to'plam elementlarini boshqa to'plam elementlari bilan o'zaro solishtirish usullari, bir to'plamni boshqasiga qo'shish usullari, so'ngra bir to'plamni boshqasiga qo'llash usullari o'rgatiladi.
O'rta guruhdagi bolalarda miqdoriy ko'rinishlarni shakllantirish metodologiyasi (hayotning beshinchi yili)
Hayotning beshinchi yilidagi bolalar uchun ko'plik, o'lcham, shakl, fazoviy va vaqtinchalik munosabatlar haqida g'oyalarni rivojlantirish ta'minlanadi, ammo qo'shimcha ravishda bolalarni hisoblashni o'rgatish va son tushunchasini dastlabki shakllantirish.
O'rta guruhda shuni ta'kidlash kerakki, to'plam bir hil ob'ektlardan iborat bo'lishi mumkin, lekin uning alohida qismlari ko'pincha turli xil sifat xususiyatlariga ega. Maqsad bolalarni berilgan to'plamning kichik to'plamlarini ko'rishga o'rgatishdir.
O'rta guruhda ob'ektlarning ikki guruhini taqqoslash, ularning xususiyatlarini ajratib ko'rsatish, shuningdek hisoblash jarayonida bolalar jamining miqdoriy bahosini beradigan raqam haqida tasavvur hosil qiladilar. Bolalar ob'ektlarni, tovushlarni, harakatlarni hisoblash texnikasi va qoidalarini o'zlashtiradilar (5 ichida).
Bolalarda sonlarning tabiiy qatori (sonning ketma-ketligi, o'rni) haqidagi tasavvurlarni shakllantirish uchun ular ikkita ob'ekt to'plamini taqqoslash va ulardan birini bittaga oshirish yoki kamaytirish jarayonida sonni shakllantirish bilan tanishtiriladi; to'plamlarni elementlar soni bo'yicha taqqoslashga, to'plamlarni tenglashtirishga e'tibor qaratiladi, bir elementda farqlanadi , "ko'proq, kamroq" munosabatlar munosabatlarini o'rnatish.
Bolalarni sanash va hisoblashni o'rgatishda, sonning ob'ektlarning fazoviy xususiyatlaridan mustaqilligini ko'rsatish muhimdir: hajmi, shakli, joylashishi, ular egallagan maydoni.
Raqamning fazoviy xususiyatlardan mustaqilligi o'lchami, maydoni yoki joylashuv shakli bo'yicha farq qiluvchi ob'ektlar to'plamini taqqoslash asosida aniqlanadi. Populyatsiyalar o'rtasidagi miqdoriy munosabatlarni doimiy ravishda o'zgartiring. Bolalarga turli xil texnikalarni qo'llash, to'plamlarni qo'llash, qo'llash, juftlashtirish, ekvivalentlardan foydalanish (ob'ektlar o'rnini bosuvchi) bilan amaliy taqqoslash o'rgatiladi.
Katta yoshdagi bolalarda miqdoriy ko'rinishlarni shakllantirish metodologiyasi (hayotning oltinchi yili)
Hayotning oltinchi yilidagi bolalar ko'pchilik turli xil sifatli elementlardan iborat bo'lishi mumkinligini tushunishga o'rgatiladi; to'plamning elementi bitta ob'ekt yoki butun guruh bo'lishi mumkin.
Bolalar to'plamlarning bir nechta qismlarini u yoki bu xususiyatga ko'ra ajratib ko'rsatishga, cheklangan to'plam va uning qismlari o'rtasida munosabatlar o'rnatishga o'rgatiladi.
Bir (bir, bir) so'zining ma'nosini kiriting, bu nafaqat bir ob'ektni, balki butun bir guruh ob'ektlarni bir qism sifatida anglatadi.
Katta guruh bolalariga 10 tagacha sanash, model va berilgan raqam boʻyicha 10 tagacha boʻlgan narsalarni sanash koʻnikma va malakalarini mustahkamlash va shakllantirish oʻrgatiladi. Turli ob'ektlar guruhlarida teng sonni aniqlay olish uchun to'plamlarni hisoblash va taqqoslash asosida to'plamlarni son bo'yicha to'g'ri umumlashtiring.
Bolalarga ma'lum to'plamlarni solishtirish asosida 10 ichida qo'shni raqamlarni solishtirish o'rgatiladi; tengsizlikdan tenglikni yasashni bilish.
Kattaroq guruhda bolalar birinchi marta tartib raqamlarini ishlatishni o'rganishni boshlaydilar. Tartib hisobi ob'ektning tartibini, boshqalar orasidagi o'rnini belgilaydi va "qaysi?", "Raqam nima?" Degan savolga javobni talab qiladi.
Kattaroq guruhda bolalar butunni qismlarga bo'lishni o'rganadilar. Bu maktabda ulushlar va kasr sonlarni assimilyatsiya qilishni o'rgatish uchun zarurdir.
Tayyorgarlik guruhidagi bolalarda miqdoriy ko'rinishlarni shakllantirish metodologiyasi (hayotning ettinchi yili)
Bolalar bog'chasida tayyorgarlik guruhi alohida o'rin tutadi. O'qituvchining vazifasi, bir tomondan, bolalar tomonidan to'plangan bilimlarni tizimlashtirish va oldingi barcha ta'lim ishlari natijasida ularning umumiy rivojlanish darajasini o'rganish bo'lsa, ikkinchi tomondan, bolalarni maktabga psixologik jihatdan tayyorlashdir. bolaning shaxsiyatini qayta qurish.
Hayotning yettinchi yilidagi bolalarni birlashtirish, to‘plamlarni qo‘shish, to‘plamning to‘g‘ri qismini o‘chirish operatsiyalari, to‘plamning atamalari, elementlarini farqlash va ulardan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasiga o‘rgatiladi.
Bolalarni to'plamning ma'lum miqdordagi elementlarga ega bo'lgan guruhlarga bo'linishi yoki to'plamning teng bo'linmalarga bo'linishi bilan tanishtirish.
Bolalar bilan hisoblash ko'nikmalari o'n va undan yuqori darajalarda aniqlanadi. Quloq bilan sanash, tegib sanash. Ular ko'rsatilgan raqamga muvofiq narsalarni ko'proq raqamdan (ochiq va yopiq ko'zlar bilan) hisoblashni o'rgatadi.
Bolalar bir hil va heterojen jismlarning har qanday joylashuvida (aylana, kvadrat, qator va boshqalar) sonini sanab olishlari kerak.
Bolalar o'nta ichida birliklar sonining miqdoriy tarkibini bilishlari kerak (8 - 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1); sonni ikkita kichikroq songa ajratish va ikkita kichik sondan bitta kattaroq son yasash mumkinligini bilish uchun to‘plamlar birlashmasi amali asos bo‘ladi.
O'nta ichida har bir raqam uchun keyingi va oldingi raqamni biling. O'nta ichida qo'shni raqamlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar haqidagi bilimlarni mustahkamlang (etti bittadan oltidan ko'p, oltita bittadan ettidan kichik va hokazo).
O'nta ichida natural qatorning istalgan sonidan boshlab raqamlarni to'g'ridan-to'g'ri va teskari tartibda nomlang; nomli yoki raqam bilan ko‘rsatilganiga qo‘shni raqamlarni nomlay olish; atalgan sonning oldingi va keyingisini nomlang, oldingi va keyingi ifodani tushuning.
Butun ob'ektni ikkiga, to'rtta teng qismga bo'lishni mashq qiling (masalan, olma, rulon, qog'oz varag'ini va boshqalarni kesib oling). Butun bo‘laklarni (yarim, to‘rtdan bir yoki chorak, ikki chorak) to‘g‘ri nomlang, ularning har birini ko‘rsating; bu nomlarning ma'nosini tushunish; butun qismdan katta, qism esa butundan kichik ekanligini bilib oling.
Qo‘shish va ayirishga oid oddiy masalalarni tuzish va yechishni o‘rgatish (qo‘shish uchun, ko‘pga kam qo‘shilsa, ayirish uchun, ayirish qoldiqdan kichik bo‘lganda).
Bolalarni topshiriqning tuzilishi (shart, savol) bilan tanishtirish, bolalarning shaxsiy tajribasi, turli mazmundagi vazifalar (ko'rgazmali material bo'yicha) asosida vazifalarni qanday tuzishni o'rgatish.
Ikkinchi hadni sanash va ayirishni birga sanash usullarini o`rgatish.
Muammolarni hal qilishda bolalarni mantiqiy fikrlashni rivojlantirgan holda fikrlash va isbotlashga o'rgating.