Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

XULOSA 

 

 

Tadqiqot  mavzusiga  oid  ilmiy  manbalar  sharhi  va  tajriba-sinovdan  olingan 

natijalarning tahlili quyidagi xulosalarga kelishimiz uchun asos bo’ldi: 

1.  Eshitish  qobiliyatining  qisman  buzilishi  ham  bola  nutqining  me’yorda 

rivojlanishiga,  uning  ijtimoiy  hayotga  uyg’unlashuviga  salbiy  ta’sir  ko’rsatadi. 

Eshitish  kamchiligini  erta  aniqlash  va  tashxis  qilish,  uni  qayta  tiklash,  bunday 

bolalarga pedagogik yordam ko’rsatish dolzarb masaladir. Eshitishida muammosi 

bo’lgan bolalar taqdirini hal qilishda atrofdagilar yakdilligi zarur. 

2.  Maxsus  ta’lim  muassasasi  o’quvchilarilarining  yakka  va  yalpi  tartibda 

qo’llanishga  qaratilgan  ovoz  kuchaytirgich  asboblari  bilan  ta’minlanishi 

chegaralanganligi sababli eshitish qobiliyatining pasayishi engilroq bo’lgan bolalar 

ham  nutqdan  kundalik  muloqotda  kam  foydalan-moqdalar.  Ularning  so’zlashuv 

nutqi  faqat  mashg’ulotlarda  namoyon  bo’lmoqda.  So’zlarning  tovush  tizimi  va 

bo’g’in  tuzilmasini  eslab  qolishdagi  qiyinchiliklar  tufayli  mashg’ulot  paytida  va 

kundalik turmushda ko’p takrorlanadigan nutqiy material bolalarning faol nutqiga 

kirmagan.  Maxsus  maktab-internatlar  o’quvchilari  nutqiy  rivojlanish  darajasiga 

ko’ra turli toifadagi bolalardan tarkib topgan. 

4.  Zaif  eshituvchi  boshlang’ich  sinf  o’quvchilar  ta’lim-tarbiya  tizimini 

takomillashtirish  ularning  ona  tilini  egallash  qonuniyatlarini,  zaif  eshituvchilik 

psixo-lingvistik  asoslarini  hisobga  olgan  holda  amalga  oshirilishi  lozim. 

Respublikamizda zaif eshituvchi bolalar bilan maxsus korrekstion-rivojlantiruvchi 

ishlarni  olib  boruvchi  mutaxassislarning  etarli  emasligi    ta’lim-tarbiya  sifatining 

pastligiga sabab bo’lmoqda. 

5.  Zaif  eshituvchi  boshlang’ich  sinf  o’quvchilar  ijtimoiy  hayotga 

uyg’unlashuvining  asosiy  omili  sifatida  nutq  rivojlanish  darajasining  tanlanishi 

pedagogik  jarayon  istiqbolini  belgilash  imkonini  berdi.  Nutqni  rivojlantirish 

bo’yicha  ishlab  chiqilgan  tizim  maxsus  tashkil  etilgan  muloqot-predmetli-

rivojlantiruvchi  muhit  sharoitidagina  amalga  oshirilishi  zarurligini  isbotladi. 

---

 

77 

Tadqiqot zaif eshituvchi bolalarning ta’lim-tarbiyasi borasidagi muammolar echimi 

ushbu  jarayon  markaziga  nutqni  rivojlantirish  bo’yicha  olib  boriladigan  turli  ish 

shakllari orqali amalga oshirilishini ko’rsatdi. 

6.  Korrekstion-kompensator  hamda  rivojlantiruvchi  ta’lim  jarayonida 

tarbiyalanuvchilarga  differenstial  (tabaqalashtirilgan)  va  individual  (yakka 

tartibda)  yondashish  zarur.  Tajriba-sinov  ishlari  tarbiyalanuvchilarning  ijodiy 

faoliyati,  qiziqishi  va  dunyoqarashini  rivojlantirish  ustida  ish  olib  borish  ular 

nutqini shakllantirishning muhim omili ekanligini yana bir bor tasdiqladi. 

7. Zaif eshituvchi boshlang’ich sinf o’quvchilari nutqini boyitish, uni amaliy 

egallashlarining  imkonini  beruvchi    yaxlit  korrekstion-rivojlantiruvchi  jarayon 

surdopedagoglar    tomonidan  puxta  ishlab  chiqilgan  rejaga  asoslangan 

(loyihalashtirilgan)  holda,  maqsadi  hamda  tarbiyalanuvchilarga  ta’sir  ko’rsatish 

chora-tadbirlari aniq belgilanishi asosida tashkil etilishi lozimligi aniqlandi. 

8. Tajriba-sinov natijalari ishlab chiqilgan ish tizimining sermahsul ekanligini 

isbotladi.  Har  bir  bolaning  talafuz  malakalarini  rivojlanishida  o’sish  kuzatildi. 

Keng  qamrovli  yondashuvga  asoslangan  yangi  ish  tizimi  zaif  eshituvchi 

boshlang’ich  sinf  o’quvchilari  ta’lim-tarbiyasi  jarayonini  takomillashtirish 

imkonini berdi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

78