Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

 

Uchinchi bob bo’yicha xulosa 

 

Yakka  mashg’ulotlarda  eshitishda  nuqsoni  bo’lgan  boshlang’ich  sinf 

o’quvchilarini talaffuz malakalarini shakllantirish  jarayoni o’z ichiga korrekstion 

ta’lim  vazifalarini  oluvchi  pedagogik  jarayondan  iborat.  Korrekstion  ta’lim 

jarayonida  ko’yidagi  umumdidaktik  tamoyillarga  katta  ahamiyat  beriladi: 

talimning 

tarbiyalovchi 

xususiyati, 

ilmiylik, 

sistemalilik, 

ketma-ketlilik, 

ko’rgazmalilik, tushunarlilik va faollik, mustaxkamlilik, yakka yondoshish. Yakka 

mashg’ulotlarda  eshitishda  nuqsoni  bo’lgan  bolalarni  talaffuz  malakalarini 

shakllantirishda  maxsus  tamoyillarga  ham  asoslanadi:  etiopatogenetik  (nutqiy 

nuqson etiologiyasi va  mexanizmini hisobga olish),  sistemalilik  va  nutqiy  nuqson 

tuzilishini  hisobga  olish,  komplekslilik,  differenstial  yondoshish,  shaxs 

xususiyatlarini  hisobga  olish,  faoliyatli  yondoshish,  ontogenetik  tamoyil,  tabiiy 

nutqiy 

muhit 

sharoitida 

nutqiy 

ko’nikmalarni  shakllantirish.  Yakka 

mashg’ulotlarda    eshitishda    nuqsoni  bo’lgan  o’quvchilar  talaffuz  malakalarini 

shakllantirish  nutqiy nuqsonlarni bartaraf etishda etiologik omillarni hisobga olish 

etiologik  omillarni  hisobga  olish  juda  muhim.  Zaif  eshituvchi  bolalar  talaffuz 

malakalarini    tadqiq  qilish  jarayonida  tadqiqot  guruhidagi  bolalarga  faol  lug’atni 

o’rganishda rasmlar taklif etildi hamda ularning mazmuniga ko’ra savollar berildi 

---

 

75 

(Kim  bu?  Bu nima? Nima  qilyapti?  Qanday?).

 

Zaif  eshituvchi o’qkvchilarga stol, 

sher, g’oz , konfet, qo’g’irchoq, bayroq, jo’ja, shar, karam, qor, choy ,soat rasmlari

 

taklif etildi hamda ularning mazmuniga ko’ra saollar berildi.Rasm mazmuniga oid 

berilgan  savollarga  bolalar  tomonidan  qanday  javob  berilgan  bo’lsa,  qaror-

qaydnomalarda  shundayligicha  hech  bir  o’zgarishsiz  aks  ettirildi.Zaif  eshituvchi 

bolalar  talaffuzidagi  me’yordan  chetga  chiqishlar,  eshitishning  pasayishi  bilan 

bog’liq holda, ushbu tovushlar idrokining chegaralanishi  oqibatida yuzaga keladi. 

Shu  sababli  o’quvchilarning  talaffuz  malakalari  haqidagi  dalillarni  ularning  faol 

lug’atini  o’rganish  jarayonida  olingan  ma’lumotlarga  tayangan  holda  keltirdik. 

Dastlabki ta’lim yilida olib borilgan tajriba-sinov ishlarining yakunida nazorat va 

tajriba-sinov  guruhlarida    o’quvchilar  talafuz  malakalarini  rivojlanganlik  darajasi 

tajriba-sinov  avvaliga  qaraganda  o’zgargan.  Jumladan,  tadqiqot  yakunida  yuqori 

ko’rsatkichga 60 % bolalar erishgan. Nazorat guruhida esa yuqori darajaga deyarli 

hech kim erishmagan 

Zaif  eshituvchi  boshlang’ich  sinf  o’quvchilar  nutqiy  muhitni  ta’minlovchi 

sharoitlarda  tarbiyalanishlari  va  har  bir  o’quvchining  o’z  va  o’zaro  faollashuvini 

nazarda  tutuvchi  ish  shakllarining  barchasida  ishtirok  etishlari  lozim.  Olingan 

natijalarning  tahlili  tadqiqot  ilmiy  farazlarining    isbotini  topganligini,  qo’yilgan 

vazifalar  hal  etilganligini,  shuningdek,  ishlab  chiqilgan  tiziming  sermahsul 

ekanligini 

ko’rsatdi.Maxsus  maktab-internatlarda  olib  boriluvchi  nutqni 

rivojlantirish  jarayonida  har  bir  bola  eshitish  muammosining  mavjud  holati  va 

shaxsiy  xususiyatlari  hisobga  olinib,  yakka-yo’naltirilganlik  tamoyiliga  rioya 

qilinishi,  bu  toifa  bolalar  ta’lim-tarbiyasini  amalga  oshirish,  takomillashtirish 

muammolarini    hal  qilishda  nutqni  reja  asosida  shakllantirish  jarayoni  markaziy 

o’rinni egallashi lozim. 

 

---

 

76