Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti hayot faoliyati xavfsizl

H.F.X ning maqsadi
Salbiy ta’sirni
keltirib
chiqaruvchi
manba
Maqsadga
erishish yllari,
salbiy
ta’surotlardan
himoya qiluvchi
vositalar
1
Insonlarga ishlashi va dam olishi, 
shuningdek o ’zini yaxshi his qilishi 
uchun shart-sharoitlar yaratish.
Iqlimni tabiiy 
o ’zgarishi, 
meteosharoitlar, 
yer yuzasining 
yaxshi
yoritilmaganligi.
Ish joyida 
qulayliklaming 
yaratilishi, 
transport va 
maishiy xizmatda, 
yashash joyida 
isitish,
ventelyatsiya, 
konditsioner, sun’iy 
yoritish, dam olish 
va ish vaqtini 
to’g’ri taqsimlash 
va rejalashtirish.
2
Texnosfera sharoitida uzoq vaqt 
bladigan insonlar salomatligi va 
ulaming zurriyotiga ta’siridan 
saqlash.
Texnosferaning 
zararli omillari.
Chiqindilami o ’z 
vaqtida yqotish, 
ekobioximiya, 
zaharli gazlardan, 
nurlardan, 
elektromagnit 
maydondan himoya 
qilishning jamoa va 
shaxsiy himoya 
vositalaridan 
foydalanish.
3
Inson hayotini muhofaza qilish, 
ulaming o’tkir zaharlanishi va 
shikastlanishlardan himoya qilish.
Tabiiy ofatlar,
texnogen
halokatlar,
texnosferani
shikastlovchi
omillari.
Tabiiy ofatlami 
bashorat qilish va 
ulardan 
ogohlantirish, 
texnogen avariya 
va halokatlar, 
ulaming
oqibatlarini bartaraf 
etish, jamoa va 
shaxsiy himoya 
vositalaridan 
foydalanish.
7

---

1950 yil sentabr oyida Germaniyaning Kyoln shahrida blib tgan birinchi 
jahon kongressida havotiy faoliyat xavfsizligi fanining diqqat markazida qo’yilgan 
maqsad - bu insonning jamiyat taraqqiyotidagi rolidir. Kongressda ishtirok etgan 
olimlar o’:z; ma'ruzalarida «tavakkal» tushunchasini qo’iladilar va bu tushunchani har 
bir olim o’zicha talqin qiladi. Masalan, V.Marshal «tavakkal bu xavfning asosiy 
bosqichidir» deydi. Tavakkal 2 xil bo’ladi.
1. Shaxsiy «tavakkal» ayrim shaxs uchun aniq xavf turi.
2. Ijtimoiy yoki kpchilik tavakkali takroriy hodisalar natijasida jarohatlangan 
insonllar orasidagi boliqlik.
Bizda hozircha ijtimoiy tavakkal byicha hech qanday ma'lumot yq. 
Masalan ishlab chiqarish byicha har yili rta hisobda 200-250 odam halok bladi. 
Arnmo bir halokatda 5-10 odam halok blgani oldingi ma'lumotlarga kra 
odamtarga ko’proq ta'sir qiladi. Odamlaming bu ruhiy holatini (psixologiyasini) 
qabul qilinishi mumkin blgan «tavakkal» masalasi krilganda hisobga olish lozim.
Xavf-xatar deganda odam soliqiga bevosita yoki bilvosita zarar etkazadigan 
kngilsiz hodisalar tushuniladi. Xavf yashirin va haqiqiy xavflarga bo’linadi. 
Yashirin xavflar amalga oshishi uchun aniq shartlar blishi lozim. Bu shartlar sabab 
deb ataladi. Sabablar: jarohatlar, yuqumli kasalliklaming keng tarqalishi. Atrof- 
muhitga zarar va boshqa xil oqibatlami keltirib chiqaradi. Xavf, sabab, oqibat uchligi
- bu yashirin xavflami va zararlami amalga oshiruvchi mantiqiy jarayondir. Masalan, 
zahar (xavf) dori tayyorlovchining xatosi (sabab) - zaharlanish (kngilsiz 
oqibatlar)ga olib keladi.
Mutloq xavfsiz blgan ish bo’lishi mumkin emas. Demak, faoliyat qanday 
blmasin, unda yashirin xavf bo’ladi. Bu aksiorna hayotiy faoliyat xavsizligida 
metodologik ahamiyatga ega.
0 ’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, hudud va aholi 
xavfsizligini ta'minlash maqsadida bir qator chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Chora- 
tadbirlaming asosiy ynalishi turli favqulodda vaziyatlarda aholi va hududlaming 
xavfsizligini ta'minlash, muhofaza qilishga qaratilgan. Snggi vaqtlarda ofatlar, 
avariya va halokatlar miqdori ortib bormoqda. Bu esa insonlar hayotiga katta xavf 
tudirmoqda. Shu bois, respublikamiz va jahon miqyosida yuz berishi mumkin 
blgan favqulodda vaziyatlar, bunday favqulodda vaziyatlaming oldini olish turli 
favqulodda vaziyat sharoitida harakatlanish, muhofazalanish, hamda ulami bartaraf 
etish, z-ziga va zaro birinchi tibbiy yordam krsatishga oid bilim, ko’nikma va 
malakalami oshirish, aholi va hududiy xavfsizlikni ta'minlash yllari bilan 
talabalami tanishtirish hayot faoliyati xavfsizligi fanining asosiy maqsadidir.
0 ’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 0 ’zbekiston Respublikasi Oliy 
kengashining 11 sessiyasida 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan.
0 ’zbekiston 
Respublikasining 
Konstitutsiyasida 
Respublika 
fuqarolari 
soqligini muhofaza qilish huquqiga ega. Konstitutsiya asosiy qonun (26 bob, 128 
moddadan iborat). 26 bob bevosita «M udofaa va xavfsizlik» deb ataladi. Insonning 
hayoti, yashashga blgan huquqi Konstitutsiya bilan muhofaza qilinadi. har qanday 
mustaqil davlat singari 0 ’zbekiston o’z xavfsizligini ta'minlashi muhim masala 
ekanligini hech qachon unutmaydi. Davlat z xavfsizligini ta'minlash bilan xalq

---

xavfsizligini ylaydi. 125 moddaga asosan  zbekiston Respublikasi Qurolli 
kuchlari, zbekiston Respublikasining davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini, 
aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya qilish uchun tuziladi. 126 moddada 
0 ’zbekiston Respublikasi z xavfsizligini ta'minlash uchun etarli darajada qurolli 
kuchlarga ega deb ko’rsatilgan.
Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlay olgan davlatgina xalqning oliy maqsad 
va manfaatlarini amalga oshishiga imkoniyat yaratishi mumkin. Har bir insonning 
hayoti, soligi, qadr-qimmati va qadriyati davlat muhofazasidadir.