Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b. S. Abdullayeva, N. Sh. Ruzikulova

tushunchaga oid qism -
texnologyalashtirishning murakkabroq 
boʻlgan toifa va qoidlarini oʻrganishga yoʻl; 

ta’lim texnologiyasining tarkibiy qism va harakatlanuvchi tuzilma -
ta‘lim jarayonini bashoratlash va loyihalashtirish asosi toʻgʻrisida tushuncha; 

talimiy texnologiyalarning kontseptual asoslari 
- har qanday ta‘lim 
texnologyasi negiziga pedagogik va psixologik fanlar yutugʻida ifodalangan 
pedagogik gʻoya asos boʻladi; 

maqsadni belgilash -
agar pedagogik vazifalar aniqlangan boʻlsa va 
oʻquv faoliyatining yakuniy natijalari bir ma‘noda ifodalangan boʻlsa, boshlanish 
shartlari ma‘lum boʻlsa, ta‘lim jarayonini loyihalashtirish mumkin; 

ta’lim berish modeli
– maqbul yoʻllar (usul va shakllar) va vositalar 
yigʻindisi - mavjud sharoitlar va belgilangan vaqtda ob‘ektning boshlangʻich 
holatini oʻzgartirish boʻyicha koʻzlanayotgan natijalarga erishish kafolati; 

---

11 

boshqaruvning yoʻl va vositalar yigʻindisi
: 
bashoratlash, 
loyihalashtirish, rejalashtirish, tashkillashtirish, nazorat va baholash, shuningdek 
tezkor oʻzgartirish toʻgʻrisida boshqaruv xulosasini qabul qilish maqsadida ta‘lim 
jarayonini uzluksiz va muntazam kuzatish - monitoring. 
Ta‟lim texnologiyasining mohiyatli belgi va xususiyatlari 
Kontseptualligi: Ta‘lim texnologiyasi falsafiy, psixologik, didaktik va 
ta‘limiy maqsadning ijtimoiy-pedagogik asoslangan aniq ilmiy gʻoyalarga 
asoslanadi. 
Tizimlilik: Talim texnologiyasi tizimning barcha beligilariga ega, ya‘ni: 
yaxlitilik, tuzilmaviylik, barcha tashkil etuvchilarning oʻzaro bogʻliqligi va ularni 
bir-biriga boʻysunishi, tizim va muhitni oʻzaro bogʻliqligi. 
Oʻqitish jarayonining har bosqichida oʻqituvchi maqsadni belgilash, 
tashxislash, bashorat qilish, loyihalash rejalashtirish, tashkillashtirish, axborotli 
ta‘minlash, nazorat, baholash va oʻzgartirish kiritish, tugallangan jarayon tahlili 
qilish, bilim va tushunchalarni egallash, koʻnikma va malakalarni oʻzlashtirish 
uchun sarflanadigan vaqt birligini aniqlash darsning maqsadiga koʻra natijalarni 
belgilash, natijalarni olish uchun mashq va topshiriq, mustaqil ishlar tizimini ishlab 
chiqish, oʻqituvchi va oʻquvchining kelgusidagi faoliyatini rejalashtirish boshqaruv 
harakatlarini bajaradi. 
Oʻquv jarayonini amalga oshirish texnologiyalariga oʻqitish metodi, shakl, 
vositalari, usullari, nazorat va baholash turlari kiradi. Oʻquv jarayonini amalga 
oshirish texnologiyalarini qay darajada tanlanganligi, oʻqitishning sifat va 
samaradorligini ta‘minlaydi.
Shuningdek, oʻquvchilarda mustaqil bilim oʻzlashtirish, koʻnikma va 
malakalar hosil qilish, bilim oʻzlashtirish faoliyatini oʻzi mustaqil bajara olishiga 
yoʻnaltirish, eng asosiysi «nimani, qanday oʻrganish kerak»ligini oʻrgatish zarur. 
Demak, har bir oʻqituvchi oʻz ustida ishlashi, zamonaviy darsni tashkil qilish 
uchun zamonaviy usullarni tatbiq etishi, bir soʻz bilan aytganda, innovatsion 
yondashishi muhimdir. 

---

12 
Oʻquv axboroti va qaytar aloqani еtkazib berishning yoʻl va vositalarini amalga 
oshirishi, yigʻilgan axborot jarayonining borishini tezkorlikda oʻzgartirish, ta‘sir 
koʻrsatadigan ragʻbatlantiruvchi omillarni, samarali vositalarni kiritishi lozim 
Oʻquvchini ongli oʻquv faoliyatiga jalb etish uchun nima qilish kerak? Bilim 
qanday oʻzlashtiriladi? 
a) Ananaviy usulda dars. 
1.
Oʻqiganda 10 % bilim oʻzlashtiriladi. 
2.
Eshitilganda esa 20 % oʻzlashtiriladi. 
3.
Koʻrganda 30 % oʻzlashtiriladi. 
4.
Eshitib, koʻrganda esa 50 % bilimni oʻquvchi oʻzlashtiriladi. 
b) Andozali dars ( pedagogik texnologiya usulida ). 
5.
Oʻquvchi boshqa bolalar bilan dars oʻzida oʻtilgan mavzuni 
muhokama qilganda 70 % bilimni oʻzlashtiradi. 
6.
Yana shaxsiy bahs, munozara oʻtkazilganda esa 80 % oʻzlashtirildi. 
7.
Olgan bilimni boshqalarga oʻrgatganda esa 95 % bilim oʻzlashtirildi. 
Shunday ekan, oʻqituvchi maktabgacha ta‘lim muassasalaridan maktabga 
qadam qoʻygan oʻquvchilarga ta‘lim berish jarayonida darsda va turli pedagogik 
usullardan foydalansa, oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasida toʻsiq yoʻqoladi, 
bolalarning xarakteri kengroq ochiladi; kuzatuvchanlik, xotira diqqati kuchayadi; 
chunki darsda majburiy bilim berish boʻlmay, ilmni ixtiyoriy qabul qilish albattta 
ijobiy natijaga olib keladi.