Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

ПАТНИСДАЙ
Кичкина; катта. Умуман, тўртбурчак шаклдаги нарса ҳақида; 
одатдаги катга нарсага нисбатан «кичкина» маъносида, одатдаги 
кичик нарсага нисбатан эса «катта» маъносида қўлланади.
Пастқам, патнисдай дарчали узунчок уйчадан аввал ялангоёқ 
қора-қура икки бола чиқди (С. Сиёев. Аваз). Тахта вагонлар дар- 
возадек кенг эшигини очиб турибди. Дераза йўқ. Ўрнида пат- 
нисдек туйнук (Ў. Ҳошимов. Икки эшик ораси). Фойтуннинг 
кичкина патнисдай дарчасидан нимёруғ тушиб турибди (С. Сиё- 
ев. Ёруглик). Немисларнинг қўлида мана бу патнисдек 
катта-
кон
дафтари бўлади (С. Сиёев. Ёруғлик).
П А Х Т А
ПАХТАДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
1. 
Оқ, оппоқ; оқармоқ.
Шундай ёки шунга мойил ранг 
ҳақида.
Фозилбек ...кўзини хиёл очиб, рўпарасида - растанинг 
у томонида - шамшоддек қоматини тик тутиб турган жувон- 
нинг пахтадай 
оқ,
булоқ сувидек тиниқ юзига... разм солди 
(X. Дўстмуҳаммад. Беозор кушнинг карғиши). Ажаб, кушнинг 
оёқпари ғўзага ўхшар, Қанотлари эса унинг пахтадек 
оппоқ
(А. Орипов. Минорайи калон тепасидаги лайлак). Қирқ ёшида 
соч пахта каби 
оқ,
Титроқ, асабий (Миртемир. Холтош). Олам 
тинч. Хўрсиниб сочингни силайман, Юзингдан ўпаман пахтадек 
оппоқ
(М. Юсуф. Туғруқхона). Коҳийнинг сийрак соколи пахта- 
дай 
оппоқ,
яккам-дуккам қолган жағ тишлари ейилиб, милкига 
тенглашиб қолган, жуссаси ҳам кичкина (П. Қодиров. Ҳумоюн 
ва Акбар). Ранги пахтадек 
оқарган,
ковоқлари буришта учиб ту- 
шарди (Чўлпон. Кеча ва кундуз). Ёши қирқни қораламай сочлари 
пахтадай 
оқариб кетганини
мен меҳнатнинг огирлигидан деб 
билардим (Ҳ. Худойбердиева. Юрагимнинг оғриқ нуқталари).
2. 
Юмилоқ.
Бу ном бобога кулгилирок, эрмакнамо туюлди: па-пай, па- 
палаш, пўпалаш, пахтадек^ 
юмшоққина,
момиққина, ёқимтой 
(Э. Аъзам. Тиш оғриғи). Ўн минутлардан кейин у гулларни 
бағрига босганча пахтадай 
юмшоқ
бўлиб чиқди (С. Нуров. Нар-
172
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

вон). Ер пахтадек 
юмшоқ
ми ёки булутларда сузиб юрибдими? 
(Нилуфар. Беошён яралган аёл). Қушни олаётиб бехос унинг 
пахтадек 
юмшоқ
қўлига тегиб кетдим. Қиз дув қизарди, кейин 
ортига ўгирилмай, чопқиллаб кетди (М. Шариф. Қушлар байра- 
ми). Кўм-кўк осмонда сузиб юрган пахтадек 
юмшоқ
булутлар 
ёнаётгандек ловулларди (С. Ақмад. Учинчи минора).
3. 
Ювмоқ, оппоқ қилиб ювмоқ,
яхшилаб тозапамоқ. Кўпроқ 
кийим-кечак каби ювиладиган нарсалар ҳақида.
Оппоқ пахтадай қилиб 
ювилиб,
шундоққина қозиққа илиб 
қўйилган кўйлак-иштонини кийди (Ж. Абдуллахонов. Тарки 
дунё). Сўнг пахтадай 
оппоқ қилиб ювилиб,
токчага тартиб би- 
лан тахлаб қўйилган ок яктак ва почаси узун лозимни кўрсатди 
(Ж. Абдуллахонов. Тарки дунё).
П А Ш Ш А
ПАШШАДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
1. Жуда кичкина, 
майда,
арзимас.
Арзимаган пашшадай гап сизларга филдай ваҳимали бўлиб 
етиб борганга ўхшайди (Т. Малик. Шайтанат). Боёқиш Мадумар 
ҳар қанча жонкуярлик қилса ҳам, иши тушганларнинг паш ша- 
дай ишларини филдай қилиб берса ҳам, ношукур одамларнинг 
ҳеч кўнгиллари тўлмас экан-да (М. Исмоилий. Фаргона тонг от- 
гунча). Ичимда, худо урди, бу девнинг олдида мен бечора паш- 
шадай бўп қолдим, ишқилиб, хотин кўрмасин-да, деб ўйладим 
(М. М. Дўст. Лолазор). Мен ўзим устимдан ўқиган ҳукм олдида 
бошка ҳукмлар бургут олдида пашшадай гап (Н. Эшонқул. 
Қора китоб). Сен энди фақат ўзгаларга маслаҳат берасан, акл 
ўргатасан, ёзув-чизув ҳам, бошқаси ҳам назарингда пашша- 
дек