Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

равшандур
(X. Султон. Бобурийнома). Бу вокеалардан сўнг Темур кўшини 
сукут саклаб тура олмаслиги барчага кундан 
равшан эди
(Н. Қобул. Буюк Турон амири ёхуд ақл ва қилич). Гарчи орала- 
рида ҳали ҳеч кандай изҳорлар, изҳори диллар бўлмаган эса-да, 
ҳаммаси кундек 
равшан
эди: борини кўзлар ифшо айлаганди 
(У. Ҳамдам. Сабо ва Самандар).
К У Н Д У 3 
(ХУДДИ)КУНДУЗДАЙ
Еруг,
чароғон; беҳад 
ёритмоқ.
Тўйхонада ёш-яланглар билан тўлиб-тошган ракс майдони 
кундуздай 
ёруг
(Сўзлашувдан). Ўртага осилган каттакон, жуда 
ҳам апомат бир чирок кўзни камаштириб айвон ва саҳндаги 
одам тўла сўриларни кундуздай 
ёритиб турарди
(А. Қаҳҳор. 
Утмишдан эртаклар). Ой толлар орасидан ўтиб чодирнинг олд 
тарафини кундуздек 
ёритиб туради
(С. Аҳмад. Қирк беш кун). 
Олдинда шаҳар чироқлари йўлларни кундуздек 
ёритиб туриб-
ди
(С. Аҳмад. Қирк беш кун). Ой ҳам тўлин. Атроф худди кун- 
дуздек 
ёп-ёруг
(Б. Наби. Сурур). Худди кундуздек 
ёруг
сокин 
кўчанинг ўртасида, асфальтда битта-битта босиб милиционер 
юрибди (С. Аҳмад. Суд).
К У Р А К
КУРАКДАЙ
Катта, бесунакай, беўхшов. Кўпинча, одамнинг кўли, кафти, 
тишлари ҳақида.
Аканг карагай куракдай кафтлари билан гўштдор бўйнини 
ишкалади (А. Кўчимов. Тубсиз кудуқ). Нозимхон тўра уч со- 
тихли ҳовлисининг деворига пешонаси урилишидан қўркқандек 
ўртада туриб, чойхона ҳиди унниққан, ёғ ва тердан ялтираб кет- 
ган каллапўшини бошидан олиб, куракдай кафтига бир-икки
1 1 7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

урди-да, қайта кийди (Ў. Мирзаёр. Ямоқ). Бувимнинг тишлари 
бўлмаса ҳамки, хаммадан яхшилар-ку! Мен суяк ғажирмидимки, 
куракдан-куракдай тиш керак бўлса?! (Н. Раҳмат. Менинг бу- 
вижоним). Бўйи мирзатеракдек, ҳар бир тиши куракдек, кўзи 
араванинг ғилдирагидек, товуши баҳорнинг момагулдирагидек 
бўлиб, Мешполвоннинг тепасида аждардай айлана бошлади 
(А. Обиджон, Мешполвоннинг жанглари).
К Ў З
КЎЗДАЙ
Жуда 
яқин,
кадрдон Асосан, қўшни, дўст-ёр хакида.
Қўйиб берсанг, баъзилар юлдузни бенарвон ураман дейди-ю, 
кўэдай 
яқин
қўшнисига бир огиз ширин сўз айтишга қурби 
етмайди (И. Зойир. Қисмат ўчи). Кўздек кўшнининг тўйига 
чиқмасанглар, уят бўлмайдими? (Ў. Ҳошимов. Тушда кеч- 
ган умрлар). Энди, - деди чайналиб, - кўздек кўшни бўлсак 
(Ў. Ҳошимов. Дунёнинг ишлари). Тахтни сақлаш учун кўздек 
дўстлар ўртасидан мафкуравий зиддият излашда, уларни олон 
билан сув, нур билан қоронғуликка монанд ёв қилиб кўрсатишда 
тарихий хақиқатдан чекиниш бор (Н. Рахимжонов. Ижодкор 
шахси ва бадиий асар биографияси).
КЎЗ ЁШИДАЙ
Тиниқ,
беғубор, жуда тоза.
Атрофни ўшшайган 
қоялар қуршаган 
кафтдек 
водий 
ўртасида кўз ёшидек 
тиниқ
кўл сокин мавжпаниб ётар эди 
(А, Ибодинов. Кўл бўйида). Фозилбек качонлардир бир сафар 
сухбатлашганининг ўзидаёқ Қадриянинг бокира туйғуларини 
илғаб олган, ўзи садафдек оппок аёлларнинг қалби хам ёш бо- 
ланинг кўз ешидай 
тиниқ
, рахм-шафқатга лиммо-лим бўлади, 
бундай аёллар ҳар канча суйишга, эъзозлашга ва ардоқланишга 
лойик деб хисоблар эди (X. Дўстмуҳаммад. Беозор қушнинг 
карғиши). Ҳозир ўлат чиққандан бери шаҳримиз файзсиз 
бўлиб колди, у пайтлар эса шаҳарни нақ хаёлнинг жилвалари 
деб ўйлардингиз: нафис гумбазлар, сержило бўёқлар, нозик 
ва эҳтиросли калбнинг парчалари каби мармарлар, абадиятни 
суяб тура оладиган устунлар, киз боланинг кўз ешидай фав- 
воралар - ҳаммаси гўзал бир тарзда уйгунлашиб кетганди 
(Н. Эшонкул. Тобут).
118
www.ziyouz.com kutubxonasi

---