Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

лип-лип ўтди
(3. Қуролбой 
кизи. Икки манзил).
8- Н. Махмудов, Д. Хуцойберганова 
1 ] 3
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

к о п т о к
КОПТОКДАЙ
1. 
Думалоқ.
Шундай ёки шу шаклга мойил нарсалар ҳақида.
Домимизда Қурбоной хола деган хотин бор. Фаррош. Коп-
токдек 
думалоқ
, качон караса, қўлидан супурги тушмайди. 
(Ў. Ҳошимов. Тушда кечган умрлар). Думалоқ коптоқдек боши 
танасидан катта бўлганидан тўғри юролмас, тумшуғи билан 
ерни сидириб, йўлида учраган иарсани босиб, ағдариб, ўзи х.ам 
юмалаб юрарди (Ў. Ҳошимов. Бўрибосар).
2. 
Сакрамоқ, учмоқ, думаламоқ, от(ил)моқ.
Одам ёки муайян 
нарсанинг енгил қаракати хақида.
Машина нотекис йўллардан коптокдек 
сакраб-сакраб,
охи- 
ри кенг, текис асфальтга чикди (С. Аҳмад. Жимжитлик). Маши- 
нанинг икки чироғи икки нурли коптокдек 
сакраб-сакраб
ке- 
ларди (С. Аҳмад. Жимжитлик). Туриш баробарида Жумабойнинг 
биқинига чунонам тепдики, у коптокдай 
учиб
бориб, теракнинг 
шохига осилиб колди (А. Кўчимов. Ок каптарлар ороли). Ҳаво- 
да гир-гир айланиб, коптокдай пастга қараб 
думалаб кетдим
(А. Кўчимов. Қайта туғилган бола). Комрон жон ҳолатда зина 
панжарасини тутиб қолмаса, пастга қараб коптокдек 
думалаб-
юмалаб кетиили
муқаррар эди (X. Дўстмухаммад. Шабада). 
Азизхон коптокдек 
отилиб
ташкарига чикди (С. Аҳмад. Қирк 
беш кун). Кучук бўлса мени кўриб рухданиб кетди, пакана хо- 
тинга коптокдек 
отилди
(Ў. Ҳошимов. Дунёнинг ишлари). Шу 
ондаёк машинанинг ўнг канотига алланима қаттиқ урилганини, 
мотоцикл коптоқдек бир чеккага 
учиб кетганини
кўриб қолди 
(Ў. Ҳошимов. Нур борки, соя бор). Жума ака энг аввал мен 
чиқарган икки пудлик тошларни коптокдай юкорига улоқтириб 
ўйнай бошлади: уларни навбатма-навбат иргитар, сўнг кўкраги 
билан уриб юборар, чўян тошлар зарб билан полга урилар, тах- 
талар бир оз майишиб кетар, енгил чанг кўтариларди (Н. Раҳмат. 
Икбол).
к о с о в
КОСОВДАЙ
Қора, қоп-қора;
шунингдек, 
ингичка, озгин.
Асосан, одам ва 
унинг тана аъзолари ҳақида.
Оломон орасида гала-ғовур бошланди. Косовдек 
қоп-
қора, озгин
чол қўлини пахса қилиб, бир нима деб чийиллади 
(Ў. Ҳошимов. Ўзбек иши). Бир куни у косовдай 
қора
ва шанғи 
хотини билан ғижиллашиб турганда, эшиги олдида бир ара-
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ва тўхтайди ва эшик уч марта тақиллайди (Н. Эшонқул. Тун 
панжаралари). Бунга ўша «қора чигиртка» сабаб бўлди: қизил 
шоҳи кўйлагининг ёқалари осилиб ётган, оёқлари косовдай 
озгин, қоп-қора
қиз билетдаги учала саволга яхши жавоб берди 
(Ў. Ҳошимов. Нур борки, соя бор). Сирожиддиннинг қўлидан 
имтиҳон варакасини юлқиб олди-да, косовдек 
қора, ингич-
ка
оёқлари билан полни қарсиллатганича юриб чиқиб кетди 
(Ў. Ҳошимов. Нур борки, соя бор). Чойхоначи оловга энгаш- 
ди. Косовдек кўлида газетага ўралган китоб (С. Афлотуний. 
Гумрохдар).
К У Л Ч А 
КУЛЧАДАЙ
Юм-юмалоқ,
кичкина. Асосан, ой, одамнинг юзи хақида.
Икки соат чамаси булутлар орасида яшириниб юрган 
кулчадек ой сезилар-сезилмас нур сочяпти (Ў. Умарбеков. 
Йўлда). Кўкда кумушдан ясалган кулчадай ой. Ҳаво - намхуш 
(А. Кўчимов. Қочоқ). У бидирлок мухбирчани силтаб таш- 
ламоқчи бўлиб оғиз жуфтлаган хам эдики, Олтиной кулча- 
дай 
юм-юмалоқ
юзлари лов-лов ёниб: - Тухмат хаммаси! - деб 
хитоб қилди-ю кўзига ёш олди (О. Ёқубов. Адолат манзили). 
Мавлуд кори кирқни коралаган, жунсавағичдай ингичка, қўй 
кўзлари мастона сузилган, юзи кулчадек бир парча, мўмин- 
қобил йигит эди (С. Сиёев. Яссавийнинг сўнгги сафари). Ранг- 
рўйи кетиб, докадай оқарган, кўзойнаги кулчадек юзига ярашиб 
тушган, оёқ оғриғи жон-жонидан ўтиб кетаётганига қарамай ку- 
лимсираб ўтирган опаси қуйиб кўйган онасининг ўзгинаси!.. 
(X. Дўстмухаммад. Панох). Тўфақиз кулчадай юзчасини Дил- 
шодга ўгирди-да, қора кўзчаларини ўйнатиб туриб бирдан 
ашула айтиб юборди (М. Исмоилий. Фарғона тонг отгунча). 
Отакўзининг кўз олдига кампирнинг кулчадеккина