|
ачишиб,
игна
санчилгандек оғрийди (Отаули. Шафкат).
2.
Юраги ачишмоқ, юрагини ачитмоқ.
Руҳий азобнинг ўта
ортиши ҳакида.
Факат бир нарса баъзи-баъзида тинчини бузиб,
юрагини
туз
сепгандай
ачитар,
у ҳам бўлса, яна ўша эски ракиби Абу Али
эди (О. Ёқубов. Кўҳна дунё). Шораҳим унга тикилган сайин
юраги
туз сепгандай
ачишиб борар,
бирок нима деб юпатиши-
ни, кандай тасалли беришини билмас эди (О. Ёкубов. Оққушлар,
оппок қушлар). Шундай деб борардинг-у,
юрагинг
туз сепган-
дек ловиллаб
ачишарди
(X. Султонов. Ажойиб кунларнинг би-
рида).
Т У Л К И
ТУЛКИДАЙ
Айёр, қув. ҳийлакор.
Одам ҳақида.
Умрида кам рост гапирадиган, рост гапирсам ишим келиш-
май қолади, деб қўрқадиган ғоят ҳушёр, тулкидек
айёр
Заби-
хилла заргар бир амаллаб тиллолар бу йигитчалар чўнтагига
кандай тушиб қолди экан, ана шуни билишим керак, деб боряп-
ти (X. Тўхтабоев. Қуёнлар саптанатининг шаҳаншоҳи). Кечагина
кўзига илондек заҳарли, тулкидек
айёр
кўринган манави одам-
лар нега бугун мусичадек беоэор туюлмоқда? (У. Ҳамдам. Сабо
ва Самандар). Тулкидай
қув
эмасми? Ҳуши келганда, хизмат-
корлар билан аския ҳам килиб кўяди у (Ойбек. Қутлуғ кон). У
энди тулкидек
айёр,
бўридек сезгир бўлиб колган эди. Атрофда
қимирлаганни кўрар, кулоқпари эса ҳар бир шарпани тинглар
224
www.ziyouz.com kutubxonasi
эди (П. Турсун. Ўқитувчи). Бу дунёда худди шу тулки каби
айёр
кимсалар бор (Т. Малик. Келинлар дафтарига). Бу одам-
ларнинг даврасидан тулки каби
ҳийлакор
бўлсанг, жой топасан,
бўридай бешафкат бўлсанг - ўрин эгаллайсан (Ф. Тиловат. Қора
кузгун).
Т У М А Н
ТУМАНДАЙ (КАБИ. СИНГАРИ, ЯНГЛИҒ)
Тарқамоқ, йуқолмоқ. эримоқ.
Асосан, хафалик, шубха, хаёл
каби мавхум тушунчалар ҳақида.
Гўринг нурга тўлгур Шариф мактов деган нарсага зўр эди,
ажабмаски, мактовлари билан аёлнинг хафалигини тумандай
тарқатиб юборган
бўлса (М. М. Дўст. Лолазор). Маъруф Жа-
лил деган шоир шу одамлигини билганимдан сўнг кечадан буён
кўнглимни безовта қилиб юрган ташвишлар тумандай
тарқалди
(А. Кўчимов. Камтарликнинг баланд чўккиси). Қишлоқда кўнг-
лини коплаган мубхам губор кўрғонга кайтиши биланок ту-
мандек
тарқаб кетарди
(Н. Норкобилов. Тоғ одами). Дунёдаги
ҳамма нарсалар унутилгани каби ўша гўдаклик хотираси хам
бора-бора тонгги тумандай
тарқалди-кетди
(Ж. Абдуллахонов.
Орият). У ўз шахрида зерикар... Табассуму жилмайишлар жонга
тегиб, аста-секин тонгги тумандай
йўқолиб,
хомуш, ковоқ со-
либ юрадиган кунлар бошланди (Мирмухсин. Меъмор). Туман
янглиғ
эрир
шубҳа булути (Э. Охунова. Шеърлар). Кўп ўтмай,
«самоларга бўй чўзиб кўринган» шахар ҳам тумандек ғойиб
бўлди (Н. Каримов. Миртемир).
Т У М О Р
ТУМОРДАЙ
Сақлаб юрмоқ, тақиб юрмоқ,
азиз, кадрли нарса сифатида
ҳамиша ўзи билан олиб юрмок, асраб юрмок
Худо хакқи агар... - Проводник туйқус йиғламсиради. - Лев
Николаевични канчалар ҳурмат килишимизни билсангиз эди... -
У хатни олиб, авайлаб буклади. - Буни тумордек
сақлаб юраман,
синглим, - деди ва авайлаб чўнтагига солди (Ш. Холмирзаев.
Танхолик). Мана, ўша юлдузча, тумордай
тақиб юрибман
(Б. М. Али. Кўктўнлилар). Сўнг дилни тумордай бўйнингга илсам.
Юрар сўкмоғингга юлдузлар кўйсам, Тунлар суйсам сени, Кун-
дузлар суйсам (С, Саййид. Уйингдаги бешиклар).
15- Н. Маҳмудов, Д. Худойберганова
225
www.ziyouz.com kutubxonasi
Т У н
ТУНДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ)
Қора.
Асосан, одам сочи, кўзининг ранги ҳақида.
Кел, энди ташлама, кўйма Бу туннинг кўйнида ёлгиз.
Ҳижронни бошимга ёйма, Эй тундек сочи
қора
киз (Чўлпон.
Тун). Эй сочлари тўлкини тун сингари сим-сиёҳ, Хол каби пай-
до бўлгум ёноғинг ё кошингда (Миртемир. Мен сени...). Бола-
нинг юраги сикилиб, сандикни очишди. Очиб караса, ўзи ту-
шида кўрган киз ётган эмиш. Жамоли ойдек, кошлари ёйдек,
юзлари кундек, сочлари тундек киз экан (Қирон ботир). Тундай
қора
кўзда тонглар яшайди. (О. Суюндиқова. Анҳор шовуллай-
ди...). Тун каби бирдек коронғу кўзларимга Субҳу шом, Тонг
аро сен келмасанг, окшом аро Сен келмасанг (Ж. Камол. Сен
келмасанг). Теппамдан тун каби қуюлади соч, Қора тун ёнади
оташ юзларда (А. Орипов. Деразангни коплар...).
ТУ т
ТУТДАЙ
1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
