Nitrat kislota ishlab chiqarish

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
36 
Si bo‘lgan hamda yuqori haroratda sulfat va nitrat kislotalar aralashmasi ta’siriga 
chidamli kislotabardosh cho‘yan (ferrosilitsid) xizmat qiladi. 
Suyultirilgan nitrat kislotani konsentrlash uchun qurilmaning prinsipial sxemasi 
3.13-rasmda ko‘rsatilgan. Sulfat kislota minora 2 yuqori tarelkalaridan biriga tushadi. 
Minoraning sal quyirog‘iga tarkibida 50% HNO
3
bo‘lgan suyultirilgan nitrat kislota 
beriladi. Uning bir qismi bug‘latgich 1 orqali o‘tadi. Aralashmani qizdirish minora 
ostki qismidan kiritiladigan qaynoq (180-200
O
C haroratdagi) bug‘ bilan amalga 
oshiriladi. HNO
3
parchalanishi natijasida hosil bo‘ladigan oz miqdorda suv bug‘i va 
azot oksidlari tutgan konsentrlangan nitrat kislota bug‘lari minora 2 dan kondensator 
3 ga yuboriladi, u yerda kislota kondensatsiyalanadi, nitroza gazlari (azot oksidlari) 
esa keyingi tutib qolishga boradi. Azot oksidlarining bir qismi nitrat kislotada eriydi, 
shuning uchun u kondensator 3 dan minoraning yuqori tarelkasiga qaytariladi, u yerda 
qizdirilgan bug‘ bilan nitrat kislota haydaladi. Konsentrlangan nitrat kislota sovutgich 
4 orqali chiqarib olinadi. 
3.13-rasm. Suyultirilgan nitrat kislotani konsentrlash uchun qurilma sxemasi. 
Ishlatilgan chiqindi (70% li) sulfat kislota minoraning ыuyi ыismidan oыib 
tushadi, uni sovutilmagan holda to‘g‘ridan-to‘g‘ri bug‘latishga beriladi. 
Konsentrlangan sulfat kislota sarfi 1 t konsentrlangan nitrat kislota uchun 3-4 t ni 
tashkil etadi. Ishlatilgan sulfat kislotani jarayonga qaytarish uchun uni konsentrlash 
kerak bo‘ladi. Bu ko‘p miqdorda yoqilg‘i sarflash, sulfat kislotaning bir qismini 
yo‘qotish va jihozlarning kuchli korroziyalanishi bilan bog‘liqdir. Shuning uchun 
hozirgi paytda to‘g‘ridan-to‘g‘ri sintez usuli bilan nitrat kislota ishlab chiqarishga 
e’tibor qaratilgan.