Нерв системаси касалликлари

Мияга қон қуйилиши

Љандай бўлмасин бирор травма бўлмасдан туриб, мияга ўз-ўзидан қон

қуйилиб қолишининг уч тури тафовут қилинади: мия тўқимасига қон қуйилиши, субарахноидал бўшлиққа қон қуйилиши, аралаш тарзда қон қуйилиши.


Мия тўқимасига қон қуйилиши


Мия тўқимасига қон қуйилиши (паренхиматоз қон қуйилиши) кўпинча майда артериялардан бири ёрилиб кетганида кузатилади, бундай ҳодиса одатда гипертензия маҳалида учрайди. Љон қуйилиши одатда аневризма борлигига боғлиқ деб ҳисобланади, шундай аневризма ёрилиб кетганида қон тўғридан-тўғри мия тўқимасига қуйилиб қолади.
Аневризмалар аксари базал ганглияларда, Варолий кўприги ва мияча ярим шарларида ҳосил бўлади, чунки гипертония касаллигида мия шу бўлимларининг томирлари ҳаммадан кўра оғирроқ ўзгаришларга учрайди. Аневризмалар мия ярим шарларининг оқ моддасида камроқ ҳосил бўлади. Аневризмалар артериола ва майда артериялар девориларида альтератив ўзгаришлар (плазматик ҳужайралар инфильтрацияси, некроз) билан бирга давом этиб борадиган ва эластик мембраналарининг ёрилишига олиб келадиган гипертония кризларидан кейин ҳосил бўлади. Бундай аневризма ёрилганида гематома юзага келади. Гематома мия тўқимасини емирмайди-ю, лекин унинг структура элементларини суриб қўяди. Шунинг учун бемор омон қолиб, гематома сўрилиб кетадиган бўлса, зарарланган мия қисмининг функцияси тўла-тўкис тикланиб аслига келиши мумкин. Љон қуйилишининг мия қоринчаларига ҳам қон ўтишига олиб келган хиллари анча оғир бўлади, улар ўлим билан тугайди. Мияга қон қуйилиши оқибатида глиомезодермал чандиқ ёки кисталар ҳосил бўлиши мумкин. Мияга қон қуйилганида гематомадан ташқари мия тўқимасида геморрагик инфильтрат ҳам юзага келиши мумкин, кўрув дўмбоқларида кўпинча шундай ҳодиса кузатилади.
Патологик анатомияси. Миянинг қон қуйилган жойининг ҳажми катта-лашиб, пушталари яссиланиб қолади ва миянинг ўрта қисми қон қуйилган жойнинг қарама-қарши томонига қараб тортилади (96-расм). Љон мия қоринча-ларига ҳам ёриб ўтган маҳалларда субарахноидал бўшлиқда, шунингдек Мажанди ва Лушке тешиклари атрофида қон лахталари топилиши мумкин. Љон қуйилган жой кесиб кўрилганида шу жой атрофида ҳам қон лахталари топилади. Миянинг ён қоринчалари уларда қон лахталари тўпланиб қолганлиги ҳисобига чўзилиб кетади. Агар бундай лахталар қоринчаларнинг фақат биттасида бўлса, унинг қарама-қарши томонидаги қоринча ясси тортиб туради. Агар Сильвий йўли ёки Монро тешиги тиқилиб қолган бўлса, гидроцефалия бошланиши мумкин.
Геморрагияларнинг сўрилиши макрофаглар пайдо бўла бошлаган вақтдан бошланади ва бир неча ой давом этиши мумкин. Бунда қон лахталари йўқолиб, глиоз зонаси билан ўралиб турган тирқишсимон камгак ҳосил бўлади. Бу камгакда талайгина гемосидерин ўтган макрофаглар топилади.
Миясига қон қуйилган касалларнинг 80 фоизи анамнезида гипертензия
бўлганлигини айтади. Бундан ташқари мия бошқа қисмларининг томирларида ҳам артериолалар склерози кўринишидаги ўзгаришлар - артериолалар девори-нинг қалин тортиб, гиалинлашганидан иборат ўзгаришлар топилади, бундай ўзгаришлар мия ярим шарларининг оқ моддасида айниқса аниқ-равшан кўзга ташланади. Базал ганглияларда жуда кўп ҳолларда артериялар деворининг қалинлашгани, ўчоқ тарзидаги атеросклероз борлиги, Вирхов-Робен камгаклари-нинг кўпайиб кетгани ва периваскуляр глиоз бошлангани кузатилади. Сезиларли атеросклероз ҳам топилиши мумкин.
Геморрагик инсультнинг клиник кўринишлари жараённинг олган жойига боғлиқ. Чунончи, калланинг орқа қисми ва мияча гематомасида қусиш бошланиб, даво қилингани билан қайтмайди, мия олдинги артериясининг ҳавзасига қон қуйилганида қўл-оёқларда спастик фалаж бошланади. Лекин қаерга қон қуйилганидан қатъий назар, беморларда калла ички босимининг ортиб кетганига хос белгилар пайдо бўлади, кома бошланиши мумкин.