Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

11.8. РЕКТИФИКАЦИОН КОЛОННАНИНГ ИССИҚЛИК БАЛАНСИ
Узлуксиз ишлайдиган ректификацион колонна (11.8-расм) учун қуйидаги иссиқлик балансини тузиш мумкин.
Иссиқликнинг кириши: куб-буғлатгичда иситувчи буғ билан Q_К; дастлабки аралашма билан Q_F=G_Fi_F.
Иссиқликнинг сарфи: буғларнинг конденсацияланиши натижасида дефлегматордан чиқаётган сув билан Q_C; дистиллят билан Q_Д= G_Дi_Д; кубдаги қолдиқ билан Q_W=G_Wi_W; атроф муҳитга йўқотишлар билан Q_Й.
Бу ерда i_F, i_Д, i_W – дастлабки аралашма, дистиллят ва куб қолдиқнинг энтальпиялари.
Шундай қилиб, иссиқлик баланси тенгламасини қуйидаги кўринишда ёзиш мумкин:
Q_K + Q_F = Q_C + Q_Д + Q_W + Q_Й . (11.16)
Q ларнинг ўрнига уларнинг қийматларини қуйиб ва Q_C=G_Vr_Д=G_Д(R+1)r_Д (бу ерда r_Д – дефлегматордаги буғнинг конденсацияланиш солиштирма иссиқлиги) ҳисобга олиниб, иссиқлик баланси тенгламасини Q_К га нисбатан ечамиз:

Q_К = G_Д(R+1)r_Д + G_Дi_Д + G_Wi_W - G_Fi_F + Q_Й . (11.17)

Куб-буғлаткични иситиш учун сарф бўладиган иситувчи буғнинг миқдорини қуйидаги тенглама орқали аниқлаш мумкин:

, (11.18)
бу ерда r_иб – иситувчи буғнинг конденсацияланиш (ёки буғ ҳосил қилиш) солиштирма иссиқлиги; х_иб – иситувчи буғнинг қуруқлик даражаси.
Дефлегматордаги буғни конденсациялаш учун зарур бўлган сувнинг сарфи қуйидагича топилади:
, (11.19)
бу ерда С_С – сувнинг солиштирма иссиқлик сиғими; t_б ва t₀ – сувнинг бошланғич ва охирги ҳароратлари.


11.9. РЕКТИФИКАЦИЯ ЖАРАЁНИГА ТАЪСИР
ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР

Суюқ аралашмаларни ректификациялаш йўли билан ажратиш жараёнининг самарадорлиги қуйидаги асосий омилларга боғлиқ бўлади:

1. 
   Суюқлик ва буғ фазаларининг ўзаро таъсири учун колоннанинг юқори қисмини флегма билан таъминлаш усуллари;
   
2. 
   Колоннанинг пастки қисмига иссиқликни бериш усуллари;
   
3. 
   Ректификацион колоннага киритилаётган хом ашёнинг ҳарорати;
   
4. 
   Босимнинг ректификация жараёнига таъсири;
   
5. 
   Ректификацион колоннага сув буғининг киритилиши.
   

Ректификацион колоннанинг нормал ишлашини таъминлаш учун унинг юқориги қисмидан, буғларни қисман конденсациялаш ва флегма оқимини ташкил этиш мақсадида, маълум микдордаги иссиқлик узатилади. Саноат амалиётида колоннанинг юқориги қисмидан иссиқлик узатишнинг уч хил асоси фойдаланилади: юзали парциал конденсатор, суюқликнинг совуқ ҳолатда сочиб берилиши, суюқликнинг циркуляция йўли билан сочиб берилиши.