Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

2.3. МАРКАЗДАН ҚОЧМА КУЧ МАЙДОНИДА ЧЎКТИРИШ

Турли жинсли системаларни ажратишда марказдан қочма куч майдонидан фойдаланиш жараённи анчагина жадаллаштиришга олиб келади. Марказдан қочма куч майдонини ҳосил қилиш учун икки хил усулдан фойдаланилади: 1) қўзғалмас ускунанинг ичида газ ёки суюқлик оқимининг айланма ҳаракати ташкил этилади (циклонлар, гидроциклонлар); 2) айланиб турган ускунага суюқлик ёки газ оқими юборилди, бунда оқим ускуна билан биргаликда айлана бошлайди (чўктирувчи центрифугалар, сепараторлар).
Ажратиш фактори. Марказдан қочма куч майдонида чўктиришнинг самарадорлигини билиш учун уни оғирлик кучи таъсирида чўктириш билан солиштирилиб кўрилади.
Аралашманинг айланма ҳаракати таъсирида унинг таркибидаги заррачага марказдан қочма куч таъсир қилади. Бу куч заррачани марказдан ускунанинг чекаси томон чўкиш тезлигига тенг бўлган тезлик билан улоқтириб ташлайди.
Бунда ҳосил бўлган марказдан қочма кучнинг қиймати С (Н ҳисобида) қуйидагича аниқланади:
С = = mw²R (2.17)
бу ерда m – заррачанинг массаси, кг; W – заррача айланишининг бурчак тезлиги, с^-1; n – заррача ҳаракатининг айланма тезлиги, айл/с; R – заррача айланишининг радиуси, м.
Марказдан қочма ускуналардаги чўкиш самарадорлигини аниқлаш учун марказдан қочма куч қийматини заррачага таъсир қилаётган оғирлик кучи билан солиштирилади.
Оғирлик кучи Р (Н ҳисобида):
Р = mg , (2.18)
g – эркин тушиш тезланиши, g = 9,81 м/с².
(2.17) ва (2.18) тенгламаларни ечиб, қуйидаги ифодага эришамиз:
= = = Ка , (2.19)
бу ерда Ка = - ажратиш омили.
Ажратиш омили марказдан қочма куч таъсири оғирлик кучи таъсиридан неча маротаба кучли эканлигини билдиради. Ажратиш омилининг қиймати қанча катта бўлса, марказдан қочма ускуналарнинг ажратиш қобилияти шунча юқори бўлади.
Ажратиш омили Ка нинг қиймати циклонлар учун бир неча юзни ташкил этса, центрифугалар учун эса – 3000 атрофида. Демак, циклон ва центрифугаларда чўкиш жараёнининг ҳаракатлантирувчи кучи оғирлик кучи таъсирида ишлайдиган чўктириш ускуналарига нисбатан 2-3 даража юқори экан. Ушбу рақамлардан маълумки, циклон ва центрифугалар оддий чўктириш ускуналарига нисбатан юқори унумдорликка эга. Ушбу ускуналарда ўта майда заррачаларни ҳам ажратиш имконияти мавжуд: центрифугаларда ўлчами 1 мкм атрофида бўлган заррачаларни ажратиш мумкин; циклонларда эса – 10 мкм атрофида.