Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi

---

1. Maxmatqulov Abror 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI 
“YOQILG’I VA ORGANIK BIRIKMALAR KIMYOVIY 
TEXNOLOGIYASI” fakulteti 
“NEFT VA GAZNI QAYTA ISHLASH KIMYOVIY 
TEXNOLOGIYASI” kafedrasi 
“MOYLAR VA MAXSUS SUYUQLIKLAR 
TEXNOLOGIYASI” 
fanidan 
KURS ISHI
Mavzu
:
.Moylarni ikki bosqichda deasfaltlash texnologiyasi
 
 
 
20-16
gurux talabasi:
Maxmatqobilov A.X
 
___________ 
Ilmiy raxbar: Shapatov F.U
____________ 

 

---

2. Maxmatqulov Abror 
 
MUNDARIJA: 
 
1.KIRISH
2. TEXNIK QISM (adabiy sharh):
3. TEXNOLOGIK QISM 
4. HISOBLASH QISMI 
5. XULOSA 
6. ADABIYOTLAR RO’YXATI 

---

3. Maxmatqulov Abror 
O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi 
bo’yicha Harakatlar strategiyasiga muvofiq, neft-gaz sanoati sohasida ham qator 
o’zgarishlar amalga oshirildi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2017 yil 30 iyundagi «Neft-gaz sohasining boshqaruv tizimini takomillashtirish 
chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori bilan “O’zbekneftgaz” aktsiyadorlik jamiyati 
faoliyati takomillashtirildi. 
Uglevodorod xomashyosini qazib olishni ko’paytirishning 2021 yilgacha 
bo’lgan dasturi va uni amalga oshirish mexanizmlari tasdiqlandi. 
Mamlakatimizda yer osti boyliklari ko’p. Ularni o’zlashtirish va qayta ishlash 
bo’yicha yangi tizim yaratildi.
Geologiya-qidiruv ishlari davlat dasturiga muvofiq, yangi konlar ochish orqali 
2020 yilda tabiiy gaz zaxirasini 57 milliard kub metrga, neft va kondensat 
zaxirasini 3,6 million tonnaga ko’paytirish rejalashtirilgan. Joriy yilda 63 milliard 
kub metr tabiiy gaz, 3 million tonna neft va kondensat qazib olishni ta’minlash 
uchun 255 ta yangi quduq va 26 ta yangi texnologik ob’ektni qurish ishlarini 
yakunlandi. 
“O’zbekneftgaz” AJ tomonidan 2 milliard 756 million dollarlik 24 ta 
investitsiya loyihasi amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Bu mablag’lar Jizzax neftni 
qayta ishlash zavodini bunyod etish va zamonaviy texnologiyalar bilan ta’minlash, 
Qandim gazni qayta ishlash kompleksining 2-navbati va Qandim konlar guruhini 
jihozlash, Sho’rtan gaz-kimyo majmuasida sintetik suyuq yoqilg’i ishlab chiqarish, 
Surxondaryodagi “Mustaqillikning 25 yilligi” konida qidiruv ishlarini olib borish 
va texnik-iqtisodiy asoslarini ishlab chiqish kabi loyihalarga yo’naltiriladi. Mazkur 
24 yirik loyihaning 9 tasi bu yil amalga oshirildi.
Sohaning logistika yo’nalishlarini diversifikatsiya qilish, xomashyo importi 
va mahsulot eksporti narxlarining arzonroq bo’lishini kafolatlaydigan transport 
yo’laklari va tariflarini aniqlash, energiya iste’molini tejash va muqobil energiya 
manbalaridan foydalanishni kengaytirish masalalariga e’tibor qaratilmoqda. 
Xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlikda yuqori va o’rta bosimli gaz taqsimot 
tizimini rivojlantirish, shuningdek, iste’molchilarning energiya resurslaridan 

---

4. Maxmatqulov Abror 
samarali foydalanish madaniyatini oshirish yuzasidan kupgina tadbirlar amalga 
oshirilmoqda. Neft-gaz sohasini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini 
ishlab chiqildi, “O’zbekneftgaz” aktsiyadorlik jamiyatining kredit reytingini 
aniqlash ishlarini jadallashtirish bo’yicha ham vazifalar amalga oshirilmoqda. 
O`zbekiston Respublikasi mustaqil rivojlanish yo`li bilan dadil ketayapti. Bugun 
mamlakatimizda makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlikka erishildi, tarkibiy 
o`zgarishlar dasturi amalga oshirilmoqda, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish 
bilan birga tubdan qayta qurilmoqda, yangi sohalar yuzaga keltirilayapti. 
Iqtisodiyotni keyingi barqaror va dinamik o`sishi uchun kerakli poydevor va 
sharoitlar yaratilmoqda.
Prezidentimiz tashabbusi bilan iqtisodiyotni erkinlashtirish, uning barcha 
sohalarini, jumladan, neft-gaz tarmog’ini yanada rivojlantirishga xizmat qiladigan 
qulay sarmoyaviy muhit yaratishga alohida e`tibor qaratilmoqda. Sohada yangi 
inshootlarni barpo etish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, ichki bozorda 
mahalliy mahsulotlar ulushini ko`paytirish, mahalliylashtirishni kengaytirish, 
korxonalarni rivojlanishi uchun qulay sharoit, imkoniyat va imtiyozlar 
yaratilmoqda. Bu o`lkaga tabiat mo`l-ko`l in`omlar berilgan. Amudaryo va 
Sirdaryo oralig’iga joylashgan O`zbekiston o`z tabiiy – iqlimiy sharoitlari bo`yicha 
Markaziy Osiyoning eng qulay regionlaridan biridir. O`zbekiston o`ta boy mineral- 
xom ashyo resurslariga, ham ega. Uning sahnida Mendeleev jadvalidagi hamma 
kimyoviy elementlar mavjud.
Hozirgi vaqtda dunyoda neft, tabiiy gaz, ko`mir va uran asosiy energiya 
manbalari hisoblanadi. Tinimsiz qazib olish hisobiga esa ularning zaxirasi 
yildanyil kamayib bormoqda. Olim va mutaxassislar shu tarzda ishlatilgan 
taqdirda, dunyodagi neft’ zaxiralari 45-50 yilga, tabiiy gaz zaxiralari 70-75 yilga, 
tosh ko`mir zaxiralari 165-170 yilga, qo`ng’ir ko`mir zaxiralari 450-500 yilga 
etishini ta`kidlashmoqda. Shunisi aniqki, bu konlar tugagach, ularni qayta tiklab 
bo`lmaydi. . Olim va mutaxassislar shu tarzda ishlatilgan taqdirda, dunyodagi neft’ 
zaxiralari 45-50 yilga, tabiiy gaz zaxiralari 70-75 yilga, tosh ko`mir zaxiralari 165-
170 yilga, qo`ng’ir ko`mir zaxiralari 450-500 yilga etishini ta`kidlashmoqda. 

---

5. Maxmatqulov Abror 
Shunisi aniqki, bu konlar tugagach, ularni qayta tiklab bo`lmaydi. O`zbekiston 
qimmatli mineral-xom ashyo resurslariga juda boy bo`lib, uning sarhadlarida 
Mendeleev davriy jadvalidagi barcha kimyoviy elementlar mavjud. Vatanimiz 
hozirgi kunda oltin zahiralari bo`yicha jahonda 4 o`rinni, uni qazib olish bo`yicha – 
ettinchi, paxta tolasi ishlab chiqarish bo`yicha – birinchi, eksporti bo`yicha – 
ikkinchi o`rinlarni, uran zaxirasi bo`yicha ettinchi va mis zahirasi bo`yicha 
o`ninchi o`rinlarni egallaydi.
O`zbekiston rangli va nodir – er metallari, neft, gaz, qurilish materiallari, 
fosforitlar, turli tuzlar, kvarts va boshqa foydali qazilmalarni katta zahiralariga ega 
bo`lib, hozirda ularni qayta ishlashda ko`plab ishlar amalga oshirilmoqda. Neft va 
gaz sanoati mamlakatimiz iqtisodiyotining etakchi tarmoqlaridandir. O`zbekiston 
dunyo mamlakatlari orasida tabiiy gaz qazib olish bo`yicha etakchi o`rinlardan 
birida turadi. Keyingi yillarda O`zbekiston neft va gaz sanoatida tub o`zgarishlar 
amalga oshirildi. Mamlakatimiz gaz, polietilen va qayta ishlangan neft 
mahsulotlarining yirik eksportchisiga aylandi. Neft-gaz sanoati sohasida 2013 
yilning o`zida 2,8 milliard AQSH dollaridan ziyod investitsiya o`zlashtirildi. Bu 
rejalashtirilgan ko`rsatkichlardan 11 foizga ko`pdir.
Jahon miqyosidagi loyihalar ishlab chiqilib, hayotga muvaffaqiyatli tatbiq 
etilmoqda. Masalan, jahon neft-gaz sohasidagi eng yirik loyihalardan biri Surg’il 
koni negizida bunyod etilayotgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasidir. Janubiy 
koreyalik hamkorlar bilan amalga oshirilayotgan ushbu loyihaning umumiy 
qiymati 3,9 milliard AQSH dollarini tashkil etadi. Uning amalga oshirilishi yiliga 
4,5 milliard kub metr tabiiy gazni qayta ishlash hisobidan 3,7 milliard kub metr 
gaz, 387 ming tonna polietilen, 83 ming tonna polipropilen, 102 ming tonna piroliz 
benzini va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini beradi.
O`zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr mахkаmаsi tоmоnidаn 2005 yilgаchа 
yangi nеft vа gаz kоnlаrini kidirib tоpish vа ishgа tushirish юzаsidаn mахsus kаrоr 
kаbul kilinib, jumlаdаn kuyidаgilаr bеlgilаngаn:
1) 2005 yilgаchа chukur burgilаsh хаjmini yiligа 200 ming mеtrgа ееtkаzish.

---

6. Maxmatqulov Abror 
2) idirish, rаzvеdkа jаrаyonlаridа yangi, zаmоnаviy tехnоlоgiyalаrni ko`llаsh.
3) Yangi burgilаsh kurilmаlаrini ishlаb chikаrishgа оlib kirish
4) 
Kuduklаrni 
tаdkikоt 
kilishning 
zаmоnаviy 
usullаrini 
yarаtish. 
Rеspublikаdа gаzni kаytа ishlаsh аsоsаn «Mubоrаk gаzni kаytа ishlаsh» zаvоdi, 
«Sho`rtаn nеftgаz» АJ vа «Sho`rtаn gаz-kimyo» mаjmuidа аmаlgа tushirilаdi. 
«Mubоrаk gаzni kаytа ishlаsh» zаvоdidа kuyidаgi gаzni kаytа ishlаsh jаrаyonlаri 
аmаlgа оshirilаdi: - sеlеktiv mеtildiеtаnоlаmin аbsоrbеnti yordаmidа kаzib 
оlinаyotgаn gаzni аbsоrbtsiоn usulidа tоzаlаsh; - turgun bo`lmаgаn gаz 
kоndеnsаtidаn rеktifikаtsiya оrkаli suюltirilgаn gаzni аjrаtib оlish - Klаus vа 
bеvоsitа оksidlаsh usuli bilаn оksidlаngаn gаzdаn оltingugurtni аjrаtib оlish. 
«Mubоrаk gаzni kаytа ishlаsh» zаvоdidа 24 mlrd. m3 dаn оrtik kаzib оlingаn 
tаbiiy gаz kаytа ishlаnаdi.
Оltingugurtdаn tоzаlаsh uchun mo`ljаllаngаn yangi blоklаrni ko`rish оrkаli 
zаvоdning bundаy kuvvаtini оshirish mo`ljаllаngаn. «SHo`rtаn gаz-kimyo» 
mаjmuining kuvvаti yiligа 4,5 mlrd. m3 gаzni kаytа ishlаsh vа kuyidаgi 
mахsulоtlаrni ishlаb chikаrish kuvvаtigа egа: - yiligа 125 ming tоnnа pоlietilеn. - 
yiligа 137 ming tоnnа suюltirilgаn gаz. - yiligа 130 ming tоnnа еngil gаz 
kоndеnsаti. - yiligа 4,2 mlrd. m3 yonuvchi gаz. - yiligа 4 ming tоnnа оltingugurt. 
YOnuvchi gаz mаgistrаl kuvurlаr оrkаli istе`mоlchilаrgа ееtkаzib bеrilаdi. 
«SHo`rtаn gаzkimyo» mаjmui 150 turdаn оrtik юkоri, o`rtа vа pаst bоsimgа 
chidаmli pоliеtilеn ishlаb chikаrish imkоniyatigа egа. Ulаr kаbеl sаnоаti uchun 
kоplаr, ishlаb chikаrish uchun lеntаlаr yasаsh хаmdа оzik-оvkаt mахsulоtlаrini vа 
bоshkа mахsulоtlаrni kаdоklаsh uchun ishlаtilаdi. 
O`zbekiston qimmatli mineral-xom ashyo resurslariga juda boy bo`lib, uning 
sarhadlarida Mendeleev davriy jadvalidagi barcha kimyoviy elementlar mavjud. 
Vatanimiz hozirgi kunda oltin zahiralari bo`yicha jahonda 4 o`rinni, uni qazib olish 
bo`yicha – ettinchi, paxta tolasi ishlab chiqarish bo`yicha – birinchi, eksporti 
bo`yicha – ikkinchi o`rinlarni, uran zaxirasi bo`yicha ettinchi va mis zahirasi 
bo`yicha o`ninchi o`rinlarni egallaydi.

---

7. Maxmatqulov Abror 
O`zbekiston rangli va nodir – er metallari, neft, gaz, qurilish materiallari, 
fosforitlar, turli tuzlar, kvarts va boshqa foydali qazilmalarni katta zahiralariga ega 
bo`lib, hozirda ularni qayta ishlashda ko`plab ishlar amalga oshirilmoqda. Neft va 
gaz sanoati mamlakatimiz iqtisodiyotining etakchi tarmoqlaridandir. O`zbekiston 
dunyo mamlakatlari orasida tabiiy gaz qazib olish bo`yicha etakchi o`rinlardan 
birida turadi. Keyingi yillarda O`zbekiston neft va gaz sanoatida tub o`zgarishlar 
amalga oshirildi.
Mamlakatimiz gaz, polietilen va qayta ishlangan neft mahsulotlarining yirik 
eksportchisiga aylandi. Neft-gaz sanoati sohasida 2013 yilning o`zida 2,8 milliard 
AQSH 
dollaridan 
ziyod 
investitsiya 
o`zlashtirildi. 
Bu 
rejalashtirilgan 
ko`rsatkichlardan 11 foizga ko`pdir. Jahon miqyosidagi loyihalar ishlab chiqilib, 
hayotga muvaffaqiyatli tatbiq etilmoqda. Masalan, jahon neft-gaz sohasidagi eng 
yirik loyihalardan biri Surg’il koni negizida bunyod etilayotgan Ustyurt gaz-kimyo 
majmuasidir.
Janubiy koreyalik hamkorlar bilan amalga oshirilayotgan ushbu loyihaning 
umumiy qiymati 3,9 milliard AQSH dollarini tashkil etadi. Uning amalga 
oshirilishi yiliga 4,5 milliard kub metr tabiiy gazni qayta ishlash hisobidan
3,7 milliard kub metr gaz, 387 ming tonna polietilen, 83 ming tonna polipropilen,
102 ming tonna piroliz benzini va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini 
beradi. 

---

8. Maxmatqulov Abror