Neft va gaz1

rezervuarlarning korpusi:
a – poyaslarning teleskopik joylashishi;
b – poyaslar zinasimon joylashgan;
d – rezervuar korpusining devorlariga
kuch ta’siri.
3- rasm. Vertikal silindrik
rezervuarlarning konstruksiyasi:
1 – rezervuar korpusi; 2 – shveller
yoki burchaksimon metall bilan
o‘ralgan mustahkamlik kamari;
3 – markaziy tayanch joyi;
4 – shitlar.
Vertikal silindrik rezervuarlarning o‘lchamlari eng tejamli
balandligini hisobga olib aniqlanadi, ya’ni shunday balandlik qabul
qilinadiki, bunda shu berilgan hajmda metallning sarfi eng kam
bo‘lsin (3- rasm). Agar barcha poyaslarning listlari bir xil qalinlikda
deb olinsa, unda rezervuarlarning balandligini quyidagi formula
yordamida toðiladi:
2
3
2
v
H
s
λ
π
=
.

---

32
Bunda: v – rezervuar hajmi;
l
 – korpus devorining qalinligi, son jihatidan 1 m
2
 tag (osti)
qismini va qopqog‘ini stroðillar bilan hisoblaganda;
s – korpus devorining qalinligi (yoki alohida poyasning).
rux
H
τ λ
γ
=
.
Bunda: 
t
rux
 – poyas metallning ruxsat etilgan kuchlanishi;
g
 – rezervuar ichidagi suyuqlikning solishtirma og‘irligi.
Rezervuarning hajmini va balandligini bilib, uning diametri
aniqlanadi.
Rezervuarlarni yasash tajribasi shuni ko‘rsatadiki, rezervuar-
larning hajmi bilan balandligi va metall sarfi o‘rtasida qattiq bir
bog‘liqlik yo‘q. Baland rezervuarlar uchun devorlari qalin bo‘lishi
zarur, chunki ularning mustahkamligini ta’minlash kerak. Lekin
past rezervuarlarni xuddi shunday hajmdagi tag qismiga va yoðish
uchun ko‘p metall ketadi.
Poyaslar sonining (n) balandligiga (H) qarab, po‘lat listlarning
kengligiga (b) va aylana choklarning turiga qarab aniqlanadi.
Rezervuarlarning devorlariga gidrostatik bosim balandlik
bo‘yicha uchburchak qonuniga binoan aniqlanadi (2- d rasm).
Bosim eng yuqori poyasning devorlariga kam ta’sir qiladi, lekin
bu holda ham listning qalinligi 4 mm dan oshmasligi kerak
(hisoblarning natijalari qanday bo‘lishiga qaramasdan). Qolgan
bog‘lar listlarining qalinligini 
l
 suyuqlikning rezervuar devoriga
gidrostatik bosimiga mustahkam qarshiligi shartiga qarab, ya’ni –
0,002 MN/m
2
 yoki vakuumga –0,0002 MN/m
2
 ga teng qilib
olinadi va quyidagi formula bilan hisoblanadi:
2
rux
h D
S
C
γ
τ
ϕ
⋅
=
+
⋅
.
Bunda: h – to‘ldirilgan rezervuarning yuzasidan hisoblanadigan
bog‘gacha bo‘lgan masofa (lekin shu bog‘ning pastki chokidan
0,3 m dan baland emas (2- d rasm);
j
 – vertikal chokning mustahkamlik koeffitsiyenti;
C – korroziyaga qo‘shimcha.
Rezervuarlarning ichki yuzasini korroziyadan saqlash uchun
qoplamalar tayyorlanadi. Bu qoplamalar maxsus korxonalarda

---

33
(transportirovka) tashishga qulay shitlar holida tayyorlanadi. Shit
shveller va ugolniklardan yasalgan karkas bo‘lib, qalinligi 2,5
mm bo‘lgan yupqa po‘lat bilan qoplangan bo‘ladi. Ular
rezervuarning ichki qismi korpusiga payvand qilinadi. Agar
rezervuarning diametri katta bo‘lsa yoki qopqog‘i tekis bo‘lsa,
shitlarning ikkinchi tayanchi bo‘lib markaziy quvurli yoki panjarali
ustun hisoblanadi. Bu ustun rezervuarning ichiga o‘rnatiladi.
Diametri  D bo‘lgan rezervuarning fermalar soni (n) quyidagi
formula bilan aniqlanadi:
5
D
n
π
=
.
Rezervuarlarning ichidagi bosim yoki vakuum ko‘rsatilgan
qiymatlardan ortib yoki kamayib ketmasligi uchun uni kerakli
qurilmalar bilan jihozlanadi. Bu jihozlar bosim hosil qiluvchi
gazlarning chiqishini va atmosferadan kiradigan havo va gazlarni
boshqaradi, vakuum hosil bo‘lishining oldini oladi, ya’ni
rezervuarning nafas olish jarayonini boshqaradi.