Neft va gaz konlari mashina va jihozlari

Tushirish-ko’tarish  agregatlarining  tarkibiga  –  transport  bazasida 
kuch  uzatmalarini  agregatlash  transmissiyasi,  chig’ir  polispast  tizimi,  minora, 
tokchalar,  quvurlarni  tushirish  va  ko’tarish  uchun  mexanizatsiya  vositalari, 
shtangalar,  ko’chma  minoralar  uchun  kabellar  kiradi.  Guruhcha  tarkibiga  har  xil 
turdagi  agregatlar,  yuqorida  keltirilgan  agregatlar,  har  xil  qo’shma  va  konstruktiv 
bajarilgan  holda  qo’llaniladi.  Transport  bazasida  jihozlar  agregatlanadi,  har  xil 
avtomobillar, transportlar va boshqa turdagi tashigichlardan foydaniladi. 
4. 
Bu  kichik  guruhda  tushirish-ko’tarish  asboblari  quvurlarni  yoki 
shtangalarni  yer  osti  ta’mirlash  ishlarini  ko’targichlar  yordamida  va  maxsus 
qurilmalar  jamlanmasi  bilan  birgalikda  –  quvur  elevatorlari  va  shtroplar,  kalitlar, 
spayderlar,  manipulyatorlar  qo’llaniladi.  Bu  qurilmalarning  eng  muhim  tomoni 
shundaki,  amalga  oshiradigan  ishlariga  qarab  ularning  har  xil  turlarini  kichik 
guruhlarga  birlashtirish  mumkin.  Elevatorlar  va  shtroplar  bir  guruhga  kirib,  yuk 
ko’taruvchi  qurilmalar  jumlasiga  kiradi,  mufta  tagidagi  quvurlar  tizmasini  osib 
saqlab turadi. Quvurlarning kaliti – quvurlarni, shtanga quduqqa tushirilganda yoki 
quduqdan  ko’tarib  olishda  mahkamlash  yoki  echishda  qo’llaniladi.  Quvurlarning 
kaliti dastakli, mexanizatsiyalashtirilgan, avtomatlashtirilgan turda bo’ladi. 
Spayderlar alohida mustaqil guruhga bo’linadi, quvurlar tizmasini og’irligini 
silindrik  sirtidan  saqlab  va  qisib  turuvchi  qurilmalarga  mansubdir.  Spayderlar 
mexanizatsiyalashgan  va  avtomatlashtirilgan  bo’ladi.  U  elevator  bilan  birga 
ishlaydi  va  yuk  ko’taruvchi  mexanizm  hisoblanadi.  Yuk  ko’tarish  quvvati  100 
tonna  va  undan  ortiq  bo’ladi.  Manipulyatorlar  yordamida  quvur  va  shtangalarni 
tushirish-ko’tarish  operatsiyalarini  ko’chirish  jarayonlari  amalga  oshiriladi. 
Tushirish-ko’tarish operatsiyalarida shtangalar bilan oddiy asboblar va moslamalar 
birgalikda  foydalaniladi.  Mexanik  yoki  avtomatik  shtangali  kalitlar  kam 
qo’llanilganligi  uchun  ularni  alohida  kichik  guruh  qilish  mumkin.  Mexanik  va 
avtomatik  spayderlar,  kalitlar,  manipulyatorlar  tushirish-ko’tarish  operatsiyalari 
uchun  kompleks  agregatlar  tuzilishi  mumkin  yoki  ulardan  alohida  foydalaniladi. 
Avtonom uzatmalar, IYod (ichki yonuv dvigatel) yoki gidravlik hamda pnevmatik 
elektrodvigatellarning alohida bajarilmasidan quduqlarni yer osti ta’mirlashda keng 
qo’llaniladi.  Shuning  uchun  ularni  mustaqil  kichik  guruhga  ajratish  muvofiq 
bo’ladi. 

---

 
12 
5. Bosim  bilan  quduqlarni  ta’mirlashda  qo’llaniladigan  jihozlar.  Yuqori 
qatlam  bosimga  ega  bo’lgan  quduqlarni  ta’mirlash  ishlari  odatda  ochiq 
favvoralarni  kelib  chiqishi  bilan  bog’liqdir.  Bunday  holatlarni  oldini  olish  hamda 
quduqlarga  quvurlar  tizmasini  yoki  shtangalarni  bosim  ostida  tushirishda  bu 
jihozlarning  jamlanmasi  qo’llaniladi.  Bu  jamlanmaning  tarkibiga  quduqqa 
tushiriladigan  quvurlar,  shtangalar  va  qurilmalar  quduq  ustini  germetiklash  uchun 
bosim  bilan  bostiradigan  ko’taruvchi  maxsus  qurilmalar  ham  qo’shiladi. 
Ko’taruvchi  qurilmani  tushirish-ko’tarish  operatsiyasini  mexanizatsiyalashtirish 
uchun u gidravlik vosita bilan jihozlanadi. 
6. Ochiq  favvoralarni  bartaraf  qiluvchi  jihozlar.  Quduq  jihozlarini  ishlamay 
qolishi,  uning  noto’g’ri  tanlanishi,  ba’zida  texnologik  jarayonlar  yetishmagan 
malakada bajarilganda ochiq favvoralar paydo bo’ladi. Ochiq favvoralarni bartaraf 
qilishda  ba’zida  yong’inli  favvoralarni  to’xtatishda  bosim  oshishini  ta’minlashda 
qo’llaniladigan  jihozlar  bilan  birgalikda  maxsus  manipulyatorlar  va  yong’inga 
qarshi oraliq masofadan kurashuvchi texnikalardan foydalaniladi. 
7. Quduqlarni  yuvishda  qo’llaniladigan  jihozlar.  Quduqlar  ishlatish  davrida 
uning  stvoliga  qum  va  loy  zarrachalari  yopishadi  va  tiqin  ko’rinishida  tiqilib 
qoladi. Quduqning stvoli va filtri smola, parafin, korroziya mahsulotlari va boshqa 
moddalar  bilan  ifloslanadi,  kapillyar  kanallari  yomonlashadi.  Ba’zida  quduqqa 
kirib keladigan suyuqlik yoki gazning oqimini to’liq bekitib qoyadi. Qumli tiqinlar 
kuchli  agregatlar  yoki  parmalash  yo’li  orqali  yuviladi.  Bu  guruhdagi  jihozlarga 
yuvuvchi  agregatlar  mansub  bo’ladi,  quduqlarni  ifloslantiruvchi  smolalarni, 
parafinlarni va korroziya mahsulotlarini yuvib chiqarishga imkoniyat yaratadi. 
8. Parafinsizlantiruvchi  jihozlarni  ko’taruvchi  jihozlarda  o’tirib  qolgan 
parafinlarni  ishlatish  davrida  yoki  quduqlarning  yer  osti  jihozlarida  ta’mirlash 
davrida  tozalab  chiqaradi.  Birinchi  holatda  mexanik  usul  qo’llaniladi,  ikkinchi 
usulda issiqlik usullari qo’llaniladi. 
9. Quduqlarni  kapital  ta’mirlash  jihozlariga  –  eng  murakkab  jihozlar  kiradi, 
unga  bir  butun  murakkab  qurilmalar  mansubdir,  sxemasi  va  funktsional 
mo’ljallanishi  boyicha  burg’ilash  qurilmalariga  o’xshashdir.  Bu  qurilmalar 
yordamida  burg’ilash,  sementlash,  quduqning  egriligini  to’g’rilash,  o’zlashtirish 
uchun  burg’ilash  minorasi,  asosi,  tal  tizimi,  chig’ir,  yuvish  tizimi,  rotor,  vertlyug, 
yetakchi  quvur  uzatma  va  transmissiya,  transpotr  bazasi  qo’shiladi.  Burg’ilab 
tugallangan, ta’mirlangan quduqlarni o’zlashtirishda ba’zida  o’zlashtirishda  mobil 
agregatlar qo’llaniladi. 
10. 
Quduqlarni  kapital  ta’mirlash  asboblari  quduqdagi  avariyalarni 
bartaraf  qilishda,  stvolni  to’g’rilashda,  quduq  ichiga  tushib  ketgan  ba’zi  bir 
detallarni chiqarishda, frezerlashda, kapital ta’mirlashda, ba’zida joriy ta’mirlashda 
qo’llaniladi. 
11. 
Quduq  ichi  ishlarida  qo’llaniladigan  jihozlar.  Quduqning  ichki 
jihozlari va ko’taruvchi jihozlar, quduqqa tushirilgan qirquvchi-klapanlar, pakerlar, 
gazlift  klapanlari  davriy  ravishda  almashtirilib  turiladi.  Davriy  vaqt  oralig’ida 
quduq  ichi  parametrlari  (harorat,  bosim  va  hakozo)  o’lchanib  turiladi.  Bunda 
hamma  quduq  ichidagi  ishlar  maxsus  agregatlar,  moslamalar  va  asboblardan 
tashkil topgan bo’ladi, mustaqil jamlanmalar yordamida bajariladi.