Neft va gaz konlari mashina va jihozlari

mexanizmlari”  Qarshi.:  Qashqadaryo  kо‘zgusi  OAV  nashriyoti.  –Darslik-
2015 yil. 
 
2.  T.R.Yuldashev.  “Neft  va  gaz  konlari  mashina  va  jihozlari”  Qarshi.: 
Uslubiy qо‘llanma. Qarshi -2015 yil. 
 
10.1. Suv haydash ta’minoti  tizimi 
 
Qatlamning bosimini saqlab turishda suv ta’minoti tizimini izlash va kerakli  
miqdoridagi  sifatli  suvni  qazib  olish  kerakligi,  haydovchi  quduqlar  orqali  
taqsimlash  va  qatlamga  haydash  jarayonining asosiy  maqsadidir. Suv ta’minoti 
tizimini tanlash  konlarni  ishlatishning  asosiy  bosqichlariga  bog’liqdir.  Hozirgi 
vaqtda  suv  haydash    ko’p  holatlarda  konni  ishlatishning  boshlang’ich  davrlaridan 
qo’llanilmoqda.  Shuni    hisobga  olish  kerakki,  neft  konini  ishlatishning 
boshlang’ich  davrida  suvsiz  qazib  olinadi.    Konni  qurishda  va  jihozlashda,  qazib 
olishda  neftning  so’nggi  davrida  suvlanishini  o’sib    borishi  loyihada  hisobga 
olingan  bo’lishi  kerak,  chunki  neftni  tayyorlashda  qatlam  oqova  suvlari  100  % 
zararsizlantiriladi.  Konni  ishlatishning so’nggi davrida 1 tonna  neft qazib olishda 
unga 10-12 m
3
 va undan ham ko’p miqdorda suv haydaladi.   
Bu  suv  ta’minoti  tizimini  murakkablashtiradi  va  qimmatlashtiradi.  Qatlam 
suvini  qazib  olish,  tayyorlash  va  mexanik  aralashmalardan,  neft  pardalaridan 
tozalash  hamda  jihozlarni,  suv  havzalarini,  yopuvchi  armaturalarni  texnologik 
korroziyadan  himoya  qilish  ishlari  ko’payib  ketadi.  Shu  bilan  birgalikda  oqova 
suvlarni  suvsizlantirish  va  tuzsizlantirish  qurilmasidan  keyin,  neft  tarkibida  sirt 
faol  moddalar  bo’ladi,  ya’ni  qatlamga  haydalganda  yaxshi  yuvuvchi  va  neftni 
siquvchi  xususiyatlarga  ega  bo’ladi,  so’nggi  neft  oluvchanlikni    kuchaytirishga  
olib    keladi.    Suv  ta’minoti  tizimi,  binolar  jamlanmasi,  qatlamga  suv  haydash  va 
me’yorlash  inshootlari,    suv  oluvchi  inshootlar,  suv  tozalash  stansiyasi,  nasos 

---

 
65 
stansiyasi,  ko’p  qatorli  nasos    stansiyalari  va  suvlarni  tarqatish  inshootlaridan 
tashkil topgan. (10.1-rasm).
  
 
10.1-rasm.  Qatlamlarga suv haydashning  suv  ta’minoti sxemasi: 
1-nasos stansiyasi; 2-ikkinchi marta ko’taruvchi nasos; 3-magistral suv uzatgich; 4-
rezervuar; 5- shoxsimon nasos; 6-tarqatgich; 7-haydovchi quduqlar.  
 
Suv uzatuvchi haydovchi quvurlar suv havzasidan suvni olib etkazib beradi. 
Suv  uzatgich  magistral  (bosh)  (3)  va  tarqatgichlarga  (6)  bo’linadi.  Magistral 
uzatgich  (3)  suvni  suv    havzasidan    yoki  birinchi  stansiya  va  ko’targichdan  (2) 
shoxsimon (5) NS-ga uzatadi. Yirik konlarda magistral uzatmalar ko’proq maydon  
halqasi    bo’ylab,  kichik  konlarda  esa  tuzilma  o’qidan  uzoqlashtirilgan  holda 
o’rnatiladi.  Taqsimlovchi  (tarqatuvchi)  suv  uzatmalar  shoxsimon  nasosdan  (5)  to 
haydovchi  quduqqacha  (7)  o’rnatiladi.  Bitta  kovlanmaning  o’ziga  bir  nechta 
taqsimlash  suv  uzatmalari  yotqizilishi  mumkin.  Suv  taqsimlashgichlarni  yotqizish 
chuqurligi,  qish  paytida  gruntlarni  muzlash  chuqurligiga    bog’liqdir.  Taqsimlash 
suv uzatmalari 20 MPa bosimgacha ishlaydi. Yirik shoxsimon  nasos stansiyalarida 
(ShNS) maydon kattaligiga qarab to’rtta (3÷5 ming m
3
) rezervuarlar quriladi.   
Bu    rezervuarlar    avariya    paytida  ham  xizmat    qiladi:  nasos  stansiyalari 
ba’zi  bir  sabablarga  ko’ra  to’xtatilganda,  suv  uzatmalar  yorilganda,  quduq 
to’xtatilganda suv haydashni  ta’minlaydi.