|
17.4. Neft va gaz quduqlarini dengizda burg‘ilash
Dengiz va uning qirg‘oqlarida burg‘ilash ishlarini olib borishning bir qator
o‘ziga xos bo‘lgan xususiyatlari mavjud bo‘lib, har xil murakkabliklarni keltirib
chiqaradi. Burg‘ilash qurilmalariga dengizdagi to‘lqinlar, suv sathining ko‘tarilib
va pasayib turishi, suvni oldinga chopishi, dengiz oqimlari, shamollar, tumanlar,
suvning muzlashi, har xil geologik va boshqa omillar ta’sir qiladi.
176
Suvning chuqurligi, to‘lqinning o‘rtacha balandligiga va qirg‘oqdan bo‘lgan
oraliq masofasi quduqning to‘rini va burg‘ilash konstruksiyasining asosini
aniqlaydi.
Sayoz bo‘lgan konlarni ishlashda – qoziqli asoslardan foydalaniladi: tubiga
qoziqlar qoqiladi, platforma tushaladi, uning ustiga burg‘ilash qurilmalari
o‘rnatiladi, bino joylashtiriladi va h.k.
Dengiz tirkamalari yordamida quduq burg‘ilanadigan joyga olib kelinadi,
pontonlar asta – sekin suv bilan to‘ldiriladi va 90
0
ga firma buriladi va tubga
nisbatan tik holatga keladi. Undan keyin pontonlar asosdan ajratiladi, undagi suv
haydab chiqariladi, ular suzadi va qirg‘oqqa olib kelinadi.
Burg‘ilash qurilmasining asoslari temir qoziqlar yordamida qo‘shimcha
holatda mustahkamlanadi. Bunday burg‘ilash qurilmasining umumiy balandligi
165 metrgacha bo‘ladi. Uni to‘lqinlarning balandligi 28 metrgacha va shtormali
shamollarning tezligi 210 km/soat bo‘lganda ham ishlatish mumkin.
Xuddi shunday po‘lat asosli burg‘ilash qurilmalari kabi betonli asoslar ham
qo‘llaniladi, tik turuvchi yarim silindrlardan yig‘iladi va oldindan zo‘riqtirilgan
(kuchaytirilgan) betonlardan tayyorlanadi.
Bunday massiv inshootda dengiz tubidagi qoziqlar qo‘llanilganda ham
ishonchli tura oladi. Bunday asosning balandligi 234 metrgacha, massasi esa 250
ming tonnagacha bo‘ladi. Asosning ichidagi bo‘sh konstruksiyadan neft omborlari
sifatida foydalanish mumkin.
Yuqorida ko‘rib chiqilgan asosning konstruksiyasi razvedkaviy burg‘ilash
qurilmalari uchun yaroqsizdir, chunki dengizda neftni izlash erkin holatda olib
boriladi. Shuning uchun bunday maqsadlar uchun qo‘zg‘aladigan tayanchli
platformalar yaratilgan. Bunday konstruksiyalar Azarboyjon Respublikasida
qo‘llanilgan bo‘lib, ularga “Apsheron” 1800/15, “Azorboyjon” 3000/20, “Boku”
600/60 kiradi.
“Boku” burg‘ilash qurilmasi yordamida quduqlarni 6000 metrgacha
burg‘ilash mumkin. U to‘rtta tayanchga ega bo‘lib, har birining balandligi 104 m,
60 metr chuqurga ketadi, platformaning maydoni 2700 m
2
, dengiz sathidan 10-12
metr yuqoriga ko‘tariladi, elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun 4 MVT li 4 ta
dizel – generatoriga ega. Qurilmada burg‘ilash minorasining balandligi 54 metr,
ikkita 12,5 tonnadan yuk ko‘taruvchi kranga ega, ekipajda 50 ta odam xizmat
qiladi. (17.5-rasm, b) .
Suv tagida chuqur joylashgan uglevodorodli konlarni istiqbolli o‘zlashtirish
(chuqurligi 600÷900 metr) tayanchlarga tortiladigan platformalar bilan bog‘liq
bo‘lib, dengizning tubiga qoqilgan qoziqlarga quvurlarni bog‘lami yordamida
(zanjirlar yoki troslar) mahkamlanadi hamda boshqa suzub tashuvchi neft kon
jihozlariga ham biriktiriladi. Bunday holatlarda barqaror gidrotexnik inshootlardan
farqi dengiz konlarini jihozlashning bahosi dengizning chuqurligiga bog‘liq
bo‘lmaydi. Bunda inshootning seysmik mustahkamligi oshadi hamda dengizdagi
neftgaz koni qisqa muddatda ishlatishga topshiriladi, QSOT (quduqlarni suv ostida
tugallash) fondi oldindan burg‘ilash platformasi yordamida burg‘ilangan bo‘lishi
mumkin; kon jihozlarini tezlik bilan almashtirib favvora usulidan gazlift usulida
qazib olishga o‘tish mumkin; tayanch tortilgan platformani dengizda boshqa
chuqurlikda joylashgan bir kondan boshqasiga ko‘chirish mumkin; noqulay
177
gidrometrologik sharoitda joylashgan rayondan qulay rayonga ko‘chirish mumkin;
favqulotdagi vaziyatlar paydo bo‘lganda o‘z vaqtidan oldin ko‘chirish mumkin.
Dengiz konlaridan gaz qazib olishda suyultirilgan tabiiy gaz ishlab chiqara
oladigan suzuvchi zavodlardan foydalanish istiqbolli hisoblanadi.
Suv tagida chuqur joylashgan uglevodorodli konlarni istiqbolli o‘zlashtirish
(chuqurligi 600÷900 metr) tayanchlarga tortiladigan platformalar bilan bog‘liq
bo‘lib, dengizning tubiga qoqilgan qoziqlarga quvurlarni bog‘lami yordamida
(zanjirlar yoki troslar) mahkamlanadi hamda boshqa suzub tashuvchi neft kon
jihozlariga ham biriktiriladi.
Bunday holatlarda barqaror gidrotexnik inshootlardan farqi dengiz konlarini
jihozlashning bahosi dengizning chuqurligiga bog‘liq bo‘lmaydi. Bunda
inshootning seysmik mustahkamligi oshadi hamda dengizdagi neftgaz koni qisqa
muddatda ishlatishga topshiriladi, QSOT (quduqlarni suv ostida tugallash) fondi
oldindan burg‘ilash platformasi yordamida burg‘ilangan bo‘lishi mumkin; kon
jihozlarini tezlik bilan almashtirib favvora usulidan gazlift usulida qazib olishga
o‘tish mumkin; tayanch tortilgan platformani dengizda boshqa chuqurlikda
joylashgan bir kondan boshqasiga ko‘chirish mumkin; noqulay gidrometrologik
sharoitda joylashgan rayondan qulay rayonga ko‘chirish mumkin; favqulotdagi
vaziyatlar paydo bo‘lganda o‘z vaqtidan oldin ko‘chirish mumkin. Dengiz
konlaridan gaz qazib olishda suyultirilgan tabiiy gaz ishlab chiqara oladigan
suzuvchi zavodlardan foydalanish istiqbolli hisoblanadi.
178
Do'stlaringiz bilan baham: |
