Neft va gaz fakultteti


Маъруза машғулотининг технологик картаси (4-машғулот)



Download 1,41 Mb.
bet17/47
Sana05.06.2022
Hajmi1,41 Mb.
#637587
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   47
Bog'liq
НГИ да тизимли тахлил ЎУМ

Маъруза машғулотининг технологик картаси (4-машғулот)



Босқичлар, вақти

Фаолият мазмуни

Ўқитувчи

Талаба

1-босқич. Кириш
(10 минут)

1.1. Ўқув машғулотининг мавзу ва режасини ҳамда кутилаётган натижалар маълум қилинади.

1.1. Эшитадилар ва ёзиб оладилар.

2-босқич. Асосий
(60 минут)

2.1. Талабалар эътиборини режадаги саволлар ва улардаги тушунчаларга қаратади ва тезкор савол-жавоб ўтказади.
2.2. Ўқитувчи маърузани баён этишда давом этади.


2.1. Талабалар жавоб берадилар.
2.2. Эшитади ва ёзиб боради.

2.3. Эслаб қолади, ёзади.


Ҳар бир саволга жавоб беришга ҳаракат қилади.
Таърифни ёзиб олади, мисоллар келтиради.

3-боқич.
Якуний
(10 минут)

3.1. Мавзуга якун ясайди ва талабалар эътиборини асосий масалаларга қаратади. Фаол иштирок этган талабалар рағбатлантирилади.
3.2. Мустақил иш учун вазифа: “Жойлаштириш ва тақсимот масалаларини ечишда тизимли ёндошиш методлари”
”.

3.1. Эшитади ва аниқлаштиради.
3.2. Топшириқни ёзиб олади.

Узгарувчанларни тавсифлаш улар тафсифига боглик холда системалар куйидаги синфларга булинади:сифат, микдорий ва аралаш узгарувчи (1.03-чизма). Олдинги икки синф улар узгарувчанларини тавсифлашга мутлако бошкача ёндошишни талаб этади. Учинчи синф система хам сифат, хам микдорий узгарувчанларга эга.
Сифат узгарувчанлари, одатда табиий тил востисида тавсифланади . Бир катор холларда анча чукурформаллаштиришга йул куйилади. Микдорий узгаручанлар дискрет ва узлуксиз математик усулларда тафсифланади.

Системалар

Сифат узгарувчанлари билан

Микдорий узгарувчанлари билан

Аралаш узгарувчанлари билан


Мазмуний тавсиф
Формаллаштирилган

Аралаш тавсиф



Дискрет тавсиф
Узлукасиз тавсиф
Аралаш тафсиф

1.03-чизма. Узгарувчанлар тавсифи буйича система таснифи
Sоператор узига хосликлари буйича, яъни кириш ва чикиш узгарувчанлари уртасидаги алока тури буйича системалар турт синфга булинади (1.04-чизма):
- Кора кути (S номаълум);
- параметрлаштирилмаган синф (S Кисман маълум):
-параметрлаштирилган синф (S параметрларгача маълум )
-ок кути (S тулик маълум)
Келтирилган синфлар S оператори маълумлик даражасига кура фаркланади.
Тизимни
Тизимни S оператори маълумлиги даражаси буйича кейинги боскичи параметрлаштирилган синф ва ок кути учун келтирилган. Кора кутини яна тафсифлашга хожат йук. Параметрлаштирилмаган синфлар таснифи эса мавжуд информация турига боглик.
Тизимни бошкариш турига кура таснифи 1.05-чизмада келтирилди. Бошкариш усулида боглик холда у четдан бошкариш уз-узини бошкариш ва комбинатцияланган бошкаришга булинади. Бу синфлардан хар бирига муайян куйи синфлар(иккинчи боскич)таалукли.

Системалар



Кора кути
(S номаълум)

Параметрлаштирилмаган синф (S кисман маълум)

Параметрлаштирилган синф (S Параметрларгача маълум)

Ок кути (S тулик, маълум)

Интерциявий (хотирали)
Интерциясиз (хотирасиз)

Балик (кайтма алокали)
Нобикик (кайтма алокасиз)

Йуналишли
Йуналишсиз
Квазийуналиш

4- чизма . S оператор маьлумлик даражаси буйича системалар


таснифи

Реюме . Системанинг барча хиллари турли жихатлар буйича таснифланади:


Уларнинг келиб чикиши буйича, узгарувчанларнинг тафсифи буйича,оператор маьлумлик
Даражаси буйича, бошкариш тури буйича ва Х.К. Бу таснифлар куриб чикилаётган куплаб тизимларнинг оддий мобели сифатида намаён булади .
5 -чима. Бошкариш турлари буйича система таснифи.
Система модели
Тузилиш – бирор нарсанинг, масалан, системаларнинг таркибий кисимлари узаро жойлашуви ва алокаси
Хар кандай система яхлитлиги ва айримлиги билан тавсифланади, булар ташки хусусият сифатида номоён булади. Системанинг ички хусусият сифатида номоён булади. Системанинг ички хусусяти бир жинсли эмас, у турли таркибий кисмларга ега булади.Системанинг ажралмас кисмлари деб унсурларга айтилади, бирдан ортик унсурдан иборат кисмлари эса кичик система деб аталади. Табакаланиш буйича кичик системалар турли боскичларга ажралади.
Кичик системалар ва унсурлар, система шулардан ташкил топади, система таркибининг модели деб тавсифланади. Шундай модел намунаси 1,.06-чизмада келтирилди:
6-чизма Системанинг таркибий модели.
Мазкур система икки унсур ва биринчи боскичдаги 11ва 21кичик системадан иборат. Уз навбатида, кичик система 11 уч унсурдан ва икки унсурли иккинчи боскичдаги 111кичик системадан иборат, 21кичик система эса турт унсурдан ташкил топган.
Тизимлар таркибининг модели тизим кандай кисмлар (кичик система ва унсурлар) дан иборатлигини белгилайди.
Тизимлар таркиби моделини тузиш умуман мураккаб масала хисобланади. Масалан, мутахасислар айни бир тизимни бир неча таркибий, бир-биридан фарк килувчи, баъзан хатто сезиларли даражада фаркланувчи бир канча моделлардан иборат килиб тузишлари мумкин. Хаттоки айни бир мутахасиснинг узи хам турли шароитларда таркибнинг турлича моделларини тузиши мумкин. Бу хол куйдагича изохланади:
Биринчидан, унсурлик тушунчасини нуктаи назарларга боглик холда турлича белгилаш мумкин. Бир нуктаи назардан системаларнинг у ёки бу кисмлари унсур хисобланса, бошкача нуктаи назардан кичик система хисобланади;
Иккинчидан, ситемалар таркибий модели максадли булади.Шунинг учун айни бир система турли максадлар учун турлича ажратилади. Масалан [22], завод директор, бухгалтер, ёнгиндан мухофаза хизмати бошлиги нуктаи назаридан (максадлар турлилиги аёндир) мутлако турлича кисмлардан (кичик система ва унсурлардан) иборатдир;
Учинчидан, системаларни хар кандай кисмларга булиш нисбийдир, муайян даражада шартлидир.
Тизмлар таркибнинг модели бир катор амалий максадларга эришиш учунгина кифоялидир. Бошка куплаб масалаларни хал этишда яна кисмлар уртасидаги алокамуносабатни билиш зарур. Максадга эришиш учун зарур ва етарлича булган кисмлар уртасидаги муносабатларнинг мажмуи система тузилиши дейилади. Унсурлар орасидаги муносабатлар руйхати булиб хулосаланган, мавхум модел хисобланади. У факат унсурлар орасидаги муносабатни белгилайди, аммо унсурларнинг узларини зинхор тавсифламайди.
Система тузилишининг модел кисмлари била унинг таркиби уртасидаги муносабат (алока) ни акс эттиради.
Системанинг таркибий модели ва тузилиш модели биргаликда яна битта моделни биргаликда яна битта моделни – тизимларнинг тузилиш тарзини ташкил этади. Унда системаларнинг барча кисми, система ичидаги кисмлараро барча алкани ва муайян кисмларнинг атроф-мухит, яъни системаларнинг кириш ва чикиши билан алокасини курсатади.
7-чизмада системанинг тузилиш тарзи {синхронловчи соат}лар курсатилади. Система таркибига уч унсур киради: вакт курсаткичи, индикатор ва вакт эталони. Схема тузилиши 1.2 ва 3 система ички муносабати буйича аникланади (курсаткич –индикатор, эталон курсатгич эталон индикатор) 4 кириш (ташкаридан энергиянинг келиши) ва 5 (индикаторни тугирлаш ), шунингдек, чикиш 6 (соатлар курсаткичи ) муносабатларига кура аникланади.

5



6

Индикатор



1

Вакт курсатгичи



4





3

2



Вакт эталони

7-чизма. Системанинг тузилиш тарзи “синхронловчи соат” 1,2 ва 3- система ичидаги муносабат (алока) лар 4 ва 5-кириш ; 6- чикиш.


Тузилиш тарзи – бу унинг таркиби ва система ички муносабат (алока)ларни ва атроф –мухит мажмуидир.


Система тузилиш тарзини математик тадкик килиш учун графлардан кенг фойдаланилади, уларда система кисмларнинг мавжудлиги ва улар орасидаги алока шунингдек кисм ва алокалар уртасидаги фарклар белгиланади. Графнинг чуккиси кисмнинг эркин табиатини белгилайди, кобирга эса тугри чизик тарзида берилади (8-чизма).

Кобирга


Чукки











Сиртмок




Ажратилган чукки


8-чизма. Граф мисоли.


Агар чукки узи билан узи туташган булса, унда кобирга сиртмок дейилади.
Граф мулжалланмаган дейилади, агар алока йуналиши белгиланмаган булса ва мулжалланган дейилади, агар алока йуналиши белгиланмаган булса ва мулжалланган дейилади, агар алока йуналиши курсатувчи чизик булса. Турли тузилишларга таалукли графлар мисоли 1.09-чизмада келтиирилди.







а)



















в)

б)








г)


9-чизма. Турли тузилмалар графлари а) чизикли тузилма; б) дастурхон тузилма; в)матрицавий тузилма; г) тармокли тузилма.


Йуналишли дарахтсимон (погонали) ва матрицали тузилиш (9-чизма, а. б, в) купинча ташкилий тизмларда, тармок тузилмалари эса (9-чизма, г) – техникавий алокалада учрайди. Система назарясида [22] кайтма алокали тузилмалар алохида урин тутади, улар графларда йуналтирилган халка йулга ухшайди. Тизилмавий тарзларни графлар ёрдамида тасвирлаш графлар назарясидан системани математик тадкик килиш учун фойдаланишга имкон беради [17,22].




Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish