Neft mahsulot

Quvur uzunligi bo‘yicha haroratning kamayishi. Isitilgan neft va uning mahsulotlari haroratining quvur uzunligi bo‘yicha kamayishi quyidagi chizma (grafik)da keltirilgan:



^{23- rasm. Issiq neft mahsuloti haroratining quvur uzunligi
bo‘yicha o‘zgarish grafigi:
t}_b ^{– mahsulotning boshlang‘ich harorati; t}_o ^{– mahsulotning
oxirgi harorati; t}_a ^{– atrof-muhit harorati.}
Keltirilgan grafikdan ko‘rinib turibdiki, mahsulot harorati quvurning boshlang‘ich qismida uning oxirgi qismiga qaraganda tezroq pasayadi. Buning asosiy sababi boshlang‘ich qismda (ha- rorat yuqori bo‘lganda) neft tarkibidagi parafinlarning kristal- lanishi sodir bo‘lmaydi va yashirin issiqlik ajralib chiqmaydi. Suyuqlik issiqligining atrofga sarf bo‘layotgan miqdori faqat mah- sulot harorati hisobiga bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida, mahsulot ha- roratining tez pasayishiga olib keladi. Mahsulot harorati tarkibi- dagi parafinning kristallanish haroratiga tenglashganda parafin kristallanadi va yashirin issiqlik hosil bo‘ladi. Kristallanish jara- yonida ajralib chiqayotgan yashirin issiqlikning ma’lum bir miq- dori mahsulotdan tashqi muhitga sarf bo‘layotgan issiqlik o‘rnini qoplaydi. Natijada mahsulot haroratining pasayish tezligi sekin- lashadi. Bu isitilgan neft yoki neft mahsulotlarini uzoq masofaga haydash imkoniyatini yaratadi.
Issiq quvurlarni ishonchli ishlatishni hisobga olib, isitiladi- gan neft yoki neft mahsulotlarining boshlang‘ich harorati (t_b) 80–90 °C dan oshirilmasligi kerak. Bunday haroratda quvurning mahkamligi ta’minlanadi, neft va neft mahsulotlarining fraksiya- larga ajralish jarayonining oldi olinadi.
Issiq quvurning o‘ziga xos xususiyati (kamchiligi) shundan iboratki, haydash to‘xtaganda quvur ichidagi neft yoki neft mah- sulotlarining sovishi va qotishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak bo‘ladi. Agar qotadigan bo‘lsa, uni qaytadan ishga tushirish (haydash) uchun katta mehnat talab etiladi.
Masalan, sovib qotib qolgan quvurni 3–4 sutka davomida to‘xtovsiz yuvish uchun kam qovushqoqli neft mahsuloti zaxi- rasini hosil qilish, uni isitib quvur ichiga haydash, quvur atrofidagi tog‘ jinslarini isitish va boshqa qo‘shimcha mehnat sarflash kerak bo‘ladi. Hosil qilinadigan kam qovushqoqli neftning zaxira hajmini quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlash mumkin:
^{V = Q · t.}
Bunda: Q–isitish (yuvish) uchun sarflanadigan kam qovush- qoqli mahsulotning hajmi (ming tonna); t– quvurni isitish uchun ketadigan vaqt (soat).
Ma’lumotlarga qaraganda, kam qovushqoqli isitilgan neft maksimal bosimda haydab turilganda, quvur o‘tkazuvchanlik qobiliyatini oldingi holatiga keltirish uchun 4–6 sutka vaqt kerak bo‘ladi.
Issiq haydash to‘xtaganda quvur ichidagi mahsulot qotishi- ning oldini olish maqsadida isituvchi yo‘ldosh quvurlardan ham foydalaniladi. Bu usul ko‘proq diametri katta bo‘lgan quvurlar uchun ishlatiladi. Yo‘ldosh quvur asosiy quvurga parallel qilib joylashtiriladi va ular umumiy issiqlik izolatsiya materiallari bilan o‘raladi (24- rasm). Yo‘ldosh quvur orqali issiq suv (bug‘) hay- dalib, asosiy quvur ichidagi mahsulot qotishining oldi olinadi.

^{24- rasm. Issiq quvurni yo‘ldosh quvur orqali isitish chizmasi:
1– asosiy quvur; 2– yo‘ldosh-isituvchi quvur;
3– umumiy issiqlik izolatsiyasi.}
Issiq quvurni ishlatishda, iqtisodiy tejamkorlikni oshirishda (ayrim hollarda) uning yuzasini issiqlik izolatsiya materiallari bilan o‘rash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Izolatsiya qavati mahsulot haroratini tashqariga sarf bo‘lishini kamaytiradi. Bu, o‘z navba- tida, quvur uzunligi bo‘yicha quriladigan issiqlik stansiyalari soni- ning kamayishiga olib keladi.


^{7.7. Isituvchi nasos stansiyalarining jihozlari}
Isitilgan yuqori qovushqoqli va yuqori qotuvchan neft va neft mahsulotlarini haydashda porshenli va markazdan qochma nasos- lardan foydalaniladi. Yuqori haroratdagi neft va neft mahsulot- larining qovushqoqligi kam bo‘lishini hisobga olib, mahsulotlar- ni haydashda, asosan, markazdan qochma nasoslardan foydala- niladi va ular ketma-ket o‘rnatiladi. Ular bug‘ turbinalari yoki elektrodvigatellar yordamida harakatga keltiriladi.
Porshenli nasoslarning NÒ -45, P-75 va P-85 markadagilari ishlatiladi.
Yuqori qovushqoqli va yuqori haroratda qotuvchan neft va neft mahsulotlarini isitish isituvchi moslamalar bilan jihozlangan rezervuarlar hamda maxsus issiqlik almashinish apparatlarida amal- ga oshiriladi.
Rezervuarlardagi isitish asosan yuqori qovushqoqli mahsulot- larni nasos orqali so‘rib olish uchun amalga oshiriladi.
Rezervuarlardagi isitish harorati 40–60°C bo‘lib, ilon izi ko‘rinishdagi yoki seksiyali bug‘ bilan isituvchi quvur seksiyasi yordamida amalga oshiriladi.
Keyingi paytlarda mahsulotlarni isitish uchun olovli isituvchi apparatlardan ko‘proq foydalanilmoqda. Bu apparatlar iqtisodiy jihatdan bug‘ bilan isitishga nisbatan samarali hisoblanadi. Lekin ular olovdan xavfli bo‘lib, foydalanishda yuqori darajali xizmat- ni tashkil qilishni talab etadi.


6 4