Нефт-газни қайта ишлашда каталитик жараёнлар фанидан Назорат саволлари

22.Катализаторлар ва уларнинг турлари.
Katalizatorlar tezlashayotgan reaktsiyaning xarakteriga, kimyoviy tarkibiga yoki fizik xususiyatlariga qarab tasniflanadi. Deyarli barcha kimyoviy elementlar va moddalar ma'lum darajada katalitik xususiyatlarga ega - yoki o'z -o'zidan, yoki ko'pincha turli kombinatsiyalarda. Jismoniy xususiyatlariga ko'ra, katalizatorlar bir hil va geterogenga bo'linadi. Geterogen katalizatorlar - bu reaktivlar bilan bir xil gazli yoki suyuq muhitda bir hil tarqalgan qattiq jismlar.
Ko'pgina geterogen katalizatorlar tarkibida metallar bor. Ba'zi metallar, ayniqsa elementlarning davriy jadvalining VIII guruhiga mansub bo'lganlar, o'z -o'zidan katalitik faollikka ega; Oddiy misol - platina. Ammo ko'pchilik metallar birikmalar tarkibida bo'lganda katalitik xususiyatlarini namoyon qiladi; misol alumina (alyuminiy oksidi Al 2 O 3).
Bir hil katalizatorlar boshqacha kimyoviy tabiatga ega - kislotalar (H 2 SO 4 yoki H 3 PO 4), asoslar (NaOH), organik aminlar, metallar, ko'pincha o'tuvchi (Fe yoki Rh), tuzlar, metalometalik birikmalar yoki karbonillar ko'rinishida . Katalizatorlarga fermentlar - biokimyoviy reaktsiyalarni tartibga soluvchi oqsil molekulalari ham kiradi. Ba'zi fermentlarning faol joyida metall atomi (Zn, Cu, Fe yoki Mo) bor. Metall o'z ichiga olgan fermentlar kichik molekulalar (O 2, CO 2 yoki N 2) ishtirokidagi reaktsiyalarni katalizlaydi. Fermentlarning faolligi va selektivligi juda yuqori, lekin ular faqat ma'lum sharoitlarda, masalan, tirik organizmlarda reaksiyalar sodir bo'lganda ishlaydi. Sanoatda, deyiladi. immobilizatsiyalangan fermentlar.

23.Нефть ва табиий газ хомашёларни қайта ишлашда қўлланиладиган катализаторлар.

• 
  Нефтни қайта ишлашда ёқилғиларни олиш учун қуйидаги каталитик жараёнлар: каталитик крекинг, каталитик риформинг, гидротозалаш, алкиллаш, изомерланиш ва гидрокрекинглар кенг қўлланилади. Гидротозалаш ва гидрокрекингнинг каталитик жараёнлари юқори сифатли нефт мойлари ва парафинларни ишлаб чиқариш учун қўлланилади.
  
• 
  Катализаторларнинг реаксияга киришувчи моддалар билан ўзаро та`сири характерига қараб ва оралиқ маҳсулотларнинг турига қараб реаксиялар ва тегишли равишда катализаторлар оксидловчи– қайтарувчи ва кислотали – асосли бўлади.
  
• 
  Кўпгина саноат катализаторлари бифунксионал бўлади, чунки оксидловчи– қайтарувчи катализаторлар кислотали ташувчининг устини қоплайди. Бошқа томондан, кўпгина сулъфидлар ва оксидларнинг ўзлари оксидловчи–қайтарувчи ва кислотали–асосли фаолликка эга.
  
• 
  Нефтни қайта ишлаш саноатида фаол юзали қаттиқ жисмнинг гетероген катализи кенг тарқалган.
  

24.Дегидридлаш, гидридлаш, алкиллаш, циклизация, изомерланиш, нитролаш, сульфолаш, оксидлаш жараёнлари катализаторлари.