Нефт-газни қайта ишлаш жиҳозлари, ускуналари ва лойиҳалаш асослари

Қурилманинг технологик ҳисоби. Бу ҳисобдан асосий мақсад қурилманинг унумдорлигини, қурилманинг сиғимини, қолган технологик схеманинг таркибини ҳисоблашдир.
Ҳисоблаш усули асосан қурилманинг ишлаш принципига боғлиқ, яъни даврий ва узлуксиз ишлашига.
Даврий ишлайдиган қурилмаларда маҳсулот маълум вақтдан сўнг қурилмадан тушириб олинади.
Узлуксиз ишлайдиган қурилмага доимий равишда хомашё қурилмага берилиб, узлуксиз тайёр маҳсулот ажратиб олинади.
Даврий ишлайдиган қурилманинг сиғим ҳажмини ҳисоблаш учун хомашёнинг ҳажми ва иш вактининг давомийлиги берилган бўлиши керак.
Агар технологик карта бўйича жараённинг давомийлиги қуйидагича бўлиши мумкин:

1. 
   Хомашёнинг аппаратга юкланиши 30 мин.
   
2. 
   Маҳсулотнинг қурилмадан ажратиб олиш 30 мин.
   
3. 
   Иситиш 2 соат.
   
4. 
   Қурилмада ушлаб турилиши 4 соат
   
5. 
   Совитиш 2 соат
   

Босқичнинг давомийлиги барча жараёнларининг йиғиндисидан иборат бўлиб 9 соат бўлади.
Vсут - босқичда кайта ишланадиган материалларнинг суткалик ҳажми, м³.
V - танланадиган қурилманинг ҳажми, м³.
 - жараённинг давомийлиги, соат.
Vи - қурилманинг ишчи ҳажми, м³.
 = Vга/Vа
а - сутка давомида шу босқичда бажариладиган операцялар сони.
 - сутка давомида битта қурилмада бажарилиши мумкин бўладиган операциялар сони.
m_н - керак бўладиган қурилмалар сони.
m_уст - қўйилиши керак бўладиган қурилмалар сони.
 - шу босқичдаги ишлаб чиқариш заҳираси % ҳисобида.
Қурилманинг ишчи ҳажми
V_и= V_a
Сутка давомида шу босқичда бажариладиган операциялар сони:

Сутка давомида битта қурилмада бажариладиган операциялар сони:
 = 24/
Сутка давомида битта қурилмада бажариладиган операциялар сонини ва сутка давомида шу босқичда бажариладиган операциялар сонини билган ҳолда қурилмалар сонини аниқлаш мумкин:

Қувват заҳиорасини 15 % деб олиб қуйиладиган қурилмаларнинг сони:
ёки
Кўпинча қурилманинг ҳажми белгиланиб, Va, қўйилиши керак бўлган қурилмаларнинг сони аникланади.
Курилманинг тўлиш даражаси 6.2 жадвалда келтирилган.
2 жадвал

Қурилмада олиб борилаётган жараённинг хусусияти (характери)	Тўлиш даражаси
Кўпикланмайдиган физик ёки химиявий жараён Кўпикланадиган физик ёки химиявий жараён Суюқликларни ўлчови (ўлчагичлар) Суюқликларни сақлагичлар	0,7-0.8 0.4-0.6 0.8-0.85 0.8-0.9

Узлуксиз жараёнларда қуйидагилар берилиши керак:
Суткалик ҳажм Vc, кайта ишланадиган материалларнинг реакция ҳажмида бўладиган вақти, реакцион зонада аралашиш тезлиги ва режими, иситиш юзаси ва материалларнинг ўзаро контактлашиш юзаси ва бошқалар. Қурилманинг ишчи ҳажми материаллнинг қурилмадан ўтаётган секундли сарфи тенгламаси орқали аниқланади:

Қурилманинг ишчи ҳажми Vи = Vc
Қурилманинг кўндаланг кесим юзаси
Реакция борадиган ҳажмнинг баландлиги Н = w
Агар ҳисобланган қурилмани ўлчов катталиги жуда катта бўлса, бу ҳолда қўйилиши лозим бўладиган қурилмалар қўйилади m_к.л Бу ҳолда битта қурилманинг ҳажми:
Технологик ҳисоблаш натижалари 3. жадвалда келтирилган.
3. жадвалда

Қурилма номери №	Жараён босқичи	Қурилма номи	Қурилма материали	Тўлиқ сиғим	Ишчи ҳажм	Тўлди-риш дара -жаси	Сутка-даги опера-циялар сони	Жараён давомий -лиги	Лозим бўла-диган қурилма сони	Қўйилган қурил -малар сони
5	Суль- фидлаш	Суль-фатор	Чўян	5000	4000	0,8	20	5	4	4
6	Сувнинг миқдори- ни ўлчаш	Ўлчагич	Пўлат	5000	4000	0,8	20	1	4	1

Иссиқлик баланси
Ҳамма технологик жараёнлар маълум иссиқлик ҳароратида олиб борилади ва уни олиб бориш учун иссиқлик берилади ёки иссикқлик тортиб олинади. Иссиқликни ҳисоблаш учун (ишлаб чиқариш жараёнини олиб боришда) иссиқлик баланси тузилади. Умумий ҳолда берилаётган иссиқлик микдори сарфланаётган иссиқлик миқдорига тенг бўлади, яъни:
Q_сарф = Q_бер
Иссиқлик баланси

Берилаётган иссиқлик	Сарфланаётган иссиқлик
1. Берилаётган материал билан. Q1	Тайёр маҳсулот билан чиқиб кетган иссиқлик. Q4
2. Буғ ёки иссиқ сув билан. Q2	Қурилмани иситиш учун. Q5
3. Физик-кимёвий ўзгаришлар натижасида ҳосил бўлган иссиқлик эффекти. Q3	Атроф-муҳитга йўқотилган иссиқлик. Q6

Қурилмага берилаётган ва қурилмадан чиқиб кетаётган иссиқликнинг миқдори қуйидаги тенглама орқали аниқланади:
Q = Gc(t₀ - t₁)
бу ерда G - хомашёларнинг массаси, кг;
с - моддаларнинг солиштирма иссиқлик сиғими, Ж/кгК;
t₀, t₁ - материалларнинг бошланғич ва охирги ҳароратси, К
G_c = G_ac_a + G_bc_b + . . . + G_nc_n
G_a, G_b,...G_n - жараёнда иштирок этаётган моддаларнинг масси , кг;
c_a, c_b,...c_n - моддаларнинг солиштирма иссиқлик сиғими, Ж/кгК.
Агар жараён даврий бўлса, G нинг миқдори битта юклама учун 2.1 жадвалдан олинади. Жараён узлуксиз бўлса, қурилманинг 1 соат давомида ишлаши учун керак бўладиган модданинг оғирлиги олинади.
с нинг миқдорини ҳароратга қараб махсус қўлланмалардан олинади.
Қурилмани иситиш учун сарф бўлган иссиқлик миқдори қуйидагича аниқланади.
Q = Gc(t_1ст - t_2ст)
G - қурилма айрим қисмларининг массаси, кг;
с - қурилма айрим қисмларининг солиштирма иссиқлик сиғими, Ж/кгК.
t_1ст - қурилма айрим қисмларининг ҳароратси, цехнинг ҳароратсига тўғри келган ҳарорат.
t_2ст - ўртача ҳарорат бўлиб, иссиқ девор билан реакцион масса орасидаги ўртача ҳарорат ₁  ₂ бўлганда
t_2ст = (t_гор + t_хол)/2
t_гор - иссиқлик ташувчи агентнинг ҳароратси, С;
t_хол - реакцион массанинг ҳароратси, С.
Агар ₁, ₂ дан бир неча маротаба катта бўлса бу ҳолда t_2ст=t_гор; агар ₂, ₁ дан бир неча маротаба катта бўлса бу ҳолда t_2ст=t_хол.
Атроф мухитга йўқотилган иссиқлик Q = F  _умум ( t_2ст - t_окр.ср)
F - аппарат юзасидан йўқотилган иссиқлик
_умум - умумий иссиқлик бериш коэффициенти, Вт/м²К.
t_окр.ср - атроф мухит ҳароратси, С
Химиявий реакция натижасида иссиқлик ажралиши ва ютилиши мумкин. Бу ҳолат Гесс қонуни билан аниқланади.
Химиявий реакцияда иссиклик эффекти 3 хил усул билан аниқланади.
Реакция иссиқлиги қуйидагича аниқланади: q_p = q_к - q_м
бу ерда q_к - ўзаро химиявий таъсири натижасида элемент бирикмасининг ҳосил булган иссиқликнинг йиғиндиси.
q_м - модда элементларининг химиявий ўзаро учрашишида ҳосил бўлган иссиқлик йиғиндиси.
Кўп жараёнларда берилган моддалар ва аниқланиши керак бўлган маҳсулот таркибида органик бирикмалар ва минерал моддалар (кислота, ишқор, туз ва бошқалар) бўлиши мумкин, шунинг учун иссиқлик реакцияси қуйидаги тенглама орқали аниқланади: q_р=q_п - q_ис + q_мк - q_мн
бу ерда q_п - органик маҳсулотлар реакциясида ҳосил бўлган иссиқлик;
q_ис - ҳосил бўлган органик хомашё элементлрининг ҳосил бўлган иссиқлик;
q_мк - олинган минерал бирикма элементларидан ҳосил бўлган иссиқлик;
q_мн - берилган минерал бирикма элементларидан ҳосил бўлган иссиқлик.
Кўп органик бирикмалардан ҳосил бўлган иссиқлик
q_п =94,38с + 34,19м + 69,38s - q_сг
бу ерда q_сг - оддий органик бирикмлар учун органик моддалар ёнгандаги иссиқлиги, q_сг = 26,05n (n - электронлар ёнишидаги аралашмалар сони).
Буғланиш иссиқлиги Клайперон-Клаузиус тенгламаси орқали аниқланади:

бу ерда Р₁ - Т₁ ҳароратдаги суюқлик буғларининг эластлилиги;
Р₂ - Т₂ ҳароратдаги суюқлик буғларининг эластлилиги;
М - буғлатилаётган суюқликнинг молекуляр оғирлиги.
Қаттиқ моддаларнинг эриш иссиқлиги қуйидагича аниқланади:

бу ерда С₁ - Т₁ ҳароратда модданинг эрувчанлиги, К;
С₂ - Т₂ ҳароратда модданинг эрувчанлиги, К.
Агар иситувчи сифатида тўйинган буғ ишлатилса унинг сарфи
D = Q_роех/rx
бу ерда Q - жараён учун иссиқлик сарфи, кг;
r - буғланиш иссиқлиги.
Агар иситувчи сифатида электро энергия ишлатилса, унинг сарфи
Е = Q_роех/3610³
бу ерда  - электр иситкичларнинг ф.и.к.  = 0,8-0,95.
Агар иситувчи сифатида газ ишлатилса, унинг сарфи
В = Q_роех/Q_p
бу ерда  - қурилманинг ф.и.к;
Q_p - ёқилғининг иссиқлик бериш хусусияти, кЖ/кг
Агар жараёнда иссиқлик ажратиб олинса, совитувчи агентнинг сарфи
W = Q/c(t_к - t_н)
бу ерда Q - жараёнда ҳосил бўлган, ажратилган миқдори,Ж;
с - совитувчи агентниинг иссиқлик сиғими, Ж/кгК;
t_к, t_н - совитувчи агентнинг охирги ва бошланғич ҳароратси, К.