Назорат иши 14- билет 1

5. Бозор истеъмолчининг эҳтиёжларини ўз даромадларига мос келадиган ҳолда тузилишини ва миқдорини танлашга мажбур этади.
6. Бозор эркин рақобатни ривожлантириш асосида монополияга қарши кураш вазифасини бажаради.
7. Бозор баҳолари орқали иқтисодий ахборотни намоён этиб, бозордаги товарларнинг нархлари, миқдори, сифати ҳамда ишлаб чиқариш харажатлари истеъмолчи учун фойдали жихатлари хақида маълумот беради.
Умуман бозор узининг турли механизмлар оркали ишлаб чиқаришнинг ва шу асосида жамият моддий ва маънавий турмуш даражасини тезрок усиб боришини таминлайди.
3.Иқтисодий ўсиш турлари.

Иқтисодий ўсиш замиридаги замонавий иқтисодий назарияда одатда табий аҳамиятга эга бўлган ишлаб чиқариш ҳажмининг реал тушиб кетиши ва қисқа муддатли равнақи эмас, балки, узоқ муддатли вақт оралиғидаги ишлаб чиқарувчи кучлар ривожланишига боғлиқ булган ишлаб чиқариш реал хажмининг табий даражасининг узоқ муддатли ўзгариши тушунилади. Бундай ҳолларда ўқитиш предмети бир узоқ муддатли мувозанат ҳолати бошқасига томон харакатланиши билан изохланадиган ишлаб чиқариш потенциал хажмининг усиши ҳисобланади. Бундай ёндашувда иқтисодий ўсиш суърати ва таклифлар омили диққат марказда туради. Реал иқтисодий ўсиш таҳлилида ўқитиш предмети иқтисодий динамикани аниқловчи омилларгина эмас, шунингдек тармоқлар ва такрор ишлаб чиқариш пропорциясининг ўзгариши, иқтисодий ўсиш жараёнидаги институционал тузилмалар трансформацияси, ўсиш суъратларини тийиб туриш ёки рағбатлантириш бўйича давлат сиёсати, реал ишлаб чиқариш чиқариш потенциал ишлаб ишлаб чикариш ҳажмидан ортда қолиши сабаблари ва бошқалар ҳам бўлиши мумкин. Реал иқтисодий ўсиш моҳияти иқтисодиётининг асосий зиддиятларининг янги даражасида қайта тиклаш ва руҳсат беришдан иборат: ишлаб чиқариш ресурсларининг чекланмаганлиги ва жамият эҳтиёжларининг чекланмаганлиги орасида. Бу қарама-қаршилик икки асосий усулда бўлади: - ишлаб чиқариш қувватининг ошиши ҳисобига - ишлаб чиқариш қуввати ва жамиятнинг эҳтиёжларининг ривожланишига эга бўлган самарали фойдаланиш ҳисобига .

Иқтисодий фан иқтисодий ўсишнинг биринчи марта К. Маркс томонидан кўрсатилган икки шаклини фарклайди. Улар ишлаб чиқариш натижалари ва омиллари нисбати билан фаркланади. Биринчи шакли иқтисодий ресурсларнинг ҳажмини ўсиши билан характерланади (ишлаб чиқариш омиллари), яъни янги корхоналарни, электр тармоклари, йўллар қурилиши, фойдаланиладиган янги ерларни, табиий ва меҳнат ресурсларини ва ҳ.к. ўзлаштирилиши. Бу шакл экстенсив иқтисодий ўсиш номини олган. Бу шаклдаги иқтисодий ўсишда ЯИМни ўсиши тирик ва ижтимоий меҳнат хажмини ўсиши ҳисобига эришилади, шу билан бирга жамиятдаги меҳнат унумдорлиги ўзгармасдан қолади. Буни қуйидагича ифодалаш мумкин. Айтиб ўтилганидек, иктисодий ўсишнинг ўлчови бўлиб ЯИМни маълум бир давр ичида ўсиш жадаллиги хизмат қилади: