Nazariy savollar. Bir qancha jinoyat sodir etish va uning ahamiyatini muhokama eting

3. Retsidiv jinoyat uning asosiy belgilari va turlarini muhokama eting.
Retsidiv jinoyat JK ning 34-moddasida belgilab qo’yilgan :
Bir qancha jinoyat sodir etish turlari ichida retsidiv jinoyat eng xavflisi hisoblanadi. Bunday jinoyatning ijtimoiy xavfliligi shundaki, shaxs ilgari qasddan sodir etgan jinoyati uchun sudlanganidan so‘ng, qasddan yangi jinoyat sodir etadi. Bu esa shaxsga tegishli jazo qo‘llanilganidan so‘ng. Uning tuzalish yo‘liga kirmaganligi, o‘z qilmishidan tegishli xulosa chiqarmaganligidan dalolat beradi. Jinoyat kodeksining 56-moddasi “n” bandida “ilgari ham qasddan jinoyat sodir etgan shaxsning takroran yoki qasddan yangi jinoyat sodir etishi” jazoni og‘irlashtiruvchi holat hisoblanadi. Jinoyat kodeksining 34-moddasi retsidiv jinoyat, xavfli retsidiv jinoyat, o‘ta xavfli retsidiv jinoyat tushunchalari mustahkamlangan. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining “Bir necha jinoyat sodir etilganda qilmishni kvalifikatsiya qilishga doir masalalar to‘g‘risida”gi qarorida “Jinoyatning ijtimoiy xavflilik darajasi va muayyan jinoyatlar uchun sudlanish sonidan kelib chiqib, qonun retsidiv jinoyatni uch turga – oddiy, xavfli va o‘ta xavfli retsidivga bo‘ladi”.
Quyidagi misol esa retsidiv jinoyat sifatida baholanadi. Masalan, shaxs Jinoyat kodeksining 109-moddasi bo‘yicha qasddan badanga yengil shikast yetkazish jinoyati uchun sudlanganidan so‘ng, Jinoyat kodeksining 169-moddasi bo‘yicha o‘g‘rilik jinoyatini sodir etishi retsidiv jinoyat sifatida baholanadi. Retsidiv jinoyat shaxsga jazo tayinlashda og‘irlashtiruvchi holat sifatida baholanadi.
34-modda. Retsidiv jinoyat
Shaxsning ilgari qasddan sodir etgan jinoyati uchun sudlanganidan keyin qasddan yangi jinoyat sodir etishi retsidiv jinoyat deb topiladi.
Ilgari hukm qilingan jinoyatiga o‘xshash jinoyat sodir etgan, ushbu Kodeksda alohida ko‘rsatilgan hollarda esa, Maxsus qismning boshqa moddalari bilan ham hukm qilingan shaxsning qasddan yangi jinoyat sodir etishi xavfli retsidiv jinoyat deb topiladi.
Besh yildan kam bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanishi mumkin bo‘lgan qasddan yangi jinoyat sodir etish, ya’ni:
a) ilgari o‘ta og‘ir jinoyati uchun yoki ikki marta og‘ir jinoyati uchun hukm qilinib, ularning har biri uchun besh yildan kam bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlangan shaxs tomonidan o‘ta og‘ir jinoyat sodir etilishi;
b) ilgari og‘ir jinoyati uchun ikki marta hukm qilingan yoki oldin-keyinligidan qat’i nazar, og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun ularning har biriga besh yildan kam bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlangan shaxsning og‘ir jinoyat sodir etishi o‘ta xavfli retsidiv jinoyat deb topiladi.
Sudning hukmi bilan shaxs o‘ta xavfli retsidivist deb topilishi mumkin.
Shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb topish to‘g‘risidagi masala hal qilinayotgan vaqtda uning boshqa davlatlar sudlarining hukmlari bo‘yicha sudlanganligi ham hisobga olinishi mumkin.
Shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb topish to‘g‘risidagi masala hal qilinayotgan vaqtda uning o‘n sakkiz yoshga to‘lgunga qadar sodir etgan jinoyati uchun sudlanganligi, shuningdek qonunda belgilangan tartibda sudlanganlik muhlatlarining o‘tib ketganligi yoki olib tashlangan sudlanganligi inobatga olinmaydi.
Ushbu Kodeks Maxsus qismining o‘ta xavfli retsidivist tomonidan sodir etilgan jinoyatlar uchun javobgarlikni belgilovchi moddalari shaxs ushbu jinoyatni sodir etgunga qadar qonunda belgilangan tartibda o‘ta xavfli retsidivist deb topilgan bo‘lsagina qo‘llaniladi.