Nazariy savollar. Bir qancha jinoyat sodir etish va uning ahamiyatini muhokama eting

13-modda. Qonunning vaqt bo‘yicha amal qilishi
Qilmishning jinoiyligi va jazoga sazovorligi ana shu qilmish sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan qonun bilan belgilanadi. Agar ushbu Kodeks moddasida harakat yoki harakatsizlik sodir qilish payti jinoyat tamomlangan payt deb hisoblangan bo‘lsa, ijtimoiy xavfli qilmish bajarilgan payt jinoyat sodir qilingan vaqt deb topiladi. Agarda ushbu Kodeks moddasida jinoiy oqibat yuz berishi bilan jinoyat tamom bo‘lgan deb hisoblangan bo‘lsa, jinoiy oqibat yuz bergan payt jinoyat sodir etish vaqti deb topiladi.
Qilmishning jinoiyligini bekor qiladigan, jazoni yengillashtiradigan yoki shaxsning ahvolini boshqacha tarzda yaxshilaydigan qonun orqaga qaytish kuchiga ega, ya’ni ushbu qonun kuchga kirgunga qadar tegishli jinoiy qilmish sodir etgan shaxslarga, shu jumladan jazoni o‘tayotgan yoki o‘tab bo‘lgan shaxslarga nisbatan, agar ular hali sudlangan hisoblansalar, tatbiq etiladi.
Qilmishni jinoyat deb hisoblaydigan, jazoni kuchaytiradigan yoki shaxsning holatini boshqacha tarzda yomonlashtiradigan qonun orqaga qaytish kuchiga ega emas.
Bundan kelib chiqadiki yuqoridagi holatda jinoyatning tamom bo’lish vaqti jabrlanuvchining, ya’ni SH ning o’lim holati kelib chiqqan payt hisoblanadi
Yuqoridagi vaziyatda B ning sodir etgan jinoyati moddiy tarkibli jinoyat hisoblanadi.
Moddiy tarkibli jinoyat tarkibi – bu jinoyatning tamom bo‘lish paytini qonun chiqaruvchi jinoiy oqibat bilan bog‘lagan tarkibidir. Agar qilmish natijasida jinoiy oqibat yuz berishi zaruriy belgi sifatida nazarda tutilgan bo‘lsa, jinoiy oqibatning yuz bermasligi qilmishda jinoyat tarkibi mavjud emasligini anglatadi. Aybdor bunday hollarda tegishli jinoyatni sodir etishga suiqasd qilganlik uchun javobgarlikka tortilishi mumkin. Yuqoridagi kazusimizda JK ning 104-moddasining 3-qism d) bandi sodir etilmoqda, ya’ni qasddan badanga og’ir shikast yetkazishi jabrlanuvchining o'lishiga sabab bo'lsa –
8 yildan 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. Jinoyatning tamam bo’lish vaqti SH ning o’lim holati kelib chiqqan payt hisoblanadi, chunki moddiy tarkibli jinoyatlarda oqibat zaruriy belgi hisoblanadi. JK 104-modda 3-qism d) bandida o’limga sabab bo’lsa deyilgan, ya’ni o’lim yuzaga kelishi bilan jinoyat tamomlangan hisoblanadi. Yuqoridagi vaziyatda murakkab aybli jinoyat sodir etilmoqda ya’ni qasddan sodir etgan tan jarohati natijasida ehtiyotsizlikdan og’irroq jinoyat(odam o’limi) kelib chiqmoqda. Shu o’rinda jinoyatning ijtimoiy xavflilik masalasiga to’xtalsak, bilamizki JK ning 15-moddasida jinoyatlarning tasnifi berilgan. Jinoyatlar o‘z xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra: ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan; uncha og‘ir bo‘lmagan; og‘ir; o‘ta og‘ir jinoyatlarga bo‘linadi. Yuqoridagi holatda sodir etilgan jinoyatning sanksiyasida 8 yildan 10 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish belgilangan. Bu ijtimoiy xavflilik darajasiga ko’ra Og’ir jinoyat hisoblanadi : Og‘ir jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda besh yildan ortiq, lekin o‘n yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda tutilgan jinoyatlar kiradi.