Nazariy mexanika I. Mo’minov

NAZARIY MEXANIKA

I. MO’MINOV

3-MARUZA
FIZIKA
KAFEDRASI
2022
Harakat qonunlari.
Moddiy nuqtaning trayektoriyasi, tezligi va tezlanishlarning dekart, sferik va silindrik koordinatalarda ifodasi. Maydon tushunchasi va Nyuton tenglamalarining qo‘llanish chegarasi.
Qattiq jism harakatining sodda hollari
Qattiq jism kinematikasi; qattiq jismning ilgarilanma va aylanma harakati; burchak tezligi va burchak tezlanishi; qattiq jism nuqtalarining tezlik va tezlanishlari.
r
F
F

Tezlanish – tezlik o`zgarishi jadalligini ko`rsatuvchi kattalikdir.

• Tezlanish – tezlik o`zgarishi jadalligini ko`rsatuvchi kattalikdir.

O`rtacha tezlanish – Δt vaqt oralagida v oniy tezlikning o`zgarishini ko`rsatuvchi kattalikdir.

• Oniy tezlanish yoki berilgan vaqt momentidagi tezlanish – bu o`rtacha tezlanishning nuqtadagi chegaraviy qiymatidir.
•  

• Tezlanish vektorini dekart koordinata tizimi o`qlari bo`yicha tashkil etuvchilarga ajratish mumkin.
• Yo`nalishlar bo`yicha tezlanish tashkil etuvchilari tegishli koordinatalardan vaqt bo`yicha olingan ikkinchi xosilalar yoki tegishli tezliklardan olingan birinchi xosilalar bilan aniqlanadi.
• To`la tezlanish moduli
•  

Tezlanishni ikkita tashkil etuvchilarning geometrik yig`indisi ko`rinishida tasavvur etish mumkin:

• -tangentsial tashkil etuvchisi – trayektoriyaning urinmasiga yo`nalgan bo`lib tezlik yo`nalishiga mos keladi va tezlikni miqdor jihatidan o`zgarishi hisobiga paydo bo`ladi.
• -normal tashkil etuvchisi –trayektoriya egriligi markaziga yo`nalgan bo`lib markazga intilma tezlanish hisoblanadi va tezlikning yo`nalishi o`zgarishi hisobiga paydo bo`ladi.
•  

Aylanma harakatning kinematikasi

Aylanma harakatni ifodalashda R i  qutb koordinatalaridan foydalanish qulaydir. Bu yerda R —radius — qutbdan moddiy nuqtagacha bo`lgan masofadir, — qutb burchagi (burilish burchagi).