Nazariy fizika kursi

10.1 
Q ‘tkazgichlarda  elektrostatik  maydon
Elektrostatik  m aydon  ta ’sirida  o ‘tkazgichda  paydo  b o ‘ladigan  tok 
Om  qonuni 
j
 =  
j E
 bilan  aniqlanadi.  Boshqa tom ondan elektrostatikan- 
ing  ta ’rifiga  binoan 
j
 =   0  bo'lishi  ikki  holni  bir-biridan  farqlash  kerak- 
iigini  ko‘rsatadi:
7  
=   0, 
ammo 
E  ф
  0 
(o'tkazgichdan 
tashqarida),
7  
ф
  0, 
ammo 
E
 =   0 
(o'tkazgich 
ichida).
Bundan o'tkazgich ichida elektrostatik m aydon nolga teng ekanligi kelib 
chiqadi.  E lektr  induksiya  vektori  ham  nolga  teng  bo'ladi,  chunki  bu 
kattalik  elektr  m aydon  kuchlanganligiga  proporsional.  Bundan  ikkita 
muhim  xulosa  kelib  chiqadi:
1. 
O 'tkazgich  ichida  dielektrik  singdiruvchanlikning  har  qanday 
qiym atida 
D
  =   0  bo'lishi,  elektrostatika  doirasida  o'tkazgichlarni  di­
elektrik  singdiruvchanlikning  aniq  q iym a ti  bilan  xarakterlab  bo'lm asli- 
gini  korsatadi. 
O 'tkazuvchi  m uhitda  dielektrik  singdiruvchanlikning 
qiym ati  elektrostatika  natijalariga  t a ’sir  qilm aydi.
2.  O 'tkazgich  ichidagi  barcha  nuqtalarda 
D
  =   0  bo'lishi,  M aksvell 
tenglamasi
ga  asosan  o'tkazgich  ichida  h ajm iy zaryadlar 
( p  =
  0)  m avjud  bo'lm asli- 
gini  ko'rsatadi.
Urnumiy  ko'rinishda  yozilgan  chegaraviy  shartlar  dielektrik  va  o 't ­
kazgich  chegarasida  quyidagicha  yoziladi:
tegishli. 
e
 shu m uhitning dielektrik singdiruvchanligi.  ( 10.2)  dan o'tk az­
gich  sirtida  elektr  m aydon  kuchlanganligi 
A-
kl
U
s
/
e
  tengligi  va  doim o 
sirtga  perpendikulyar  yo'nalgan  bo'lishi  ko'rinib  turibdi.
C hegaraviy shartlar  (10.2)  ni  (9.52)  dan  foydalanib  skalayar  poten­
sial  uchun  quyidagi  shartlarni  yozam iz:
d iv 
D   =   Anp
  =   0
£>2n  -   D i n  =
  47rws
E 2t,  —  Е ц   =   0
(
10
.
2
)
Bu  yerda  “ 1”  indeks  o'tkazgichga  “2”  indeks  uni  o'rab  turgan  m uhitga
e
  d p
(10.3)
210

---

I in  yerda  hosila  o'tkazgich  sirtiga  o'tk azilgan   tashqi  norm al  bo'yich a 
olinadi.  Bundan o'tkazgich sirti ekvipotensial sirt ekanligi  kelib chiqadi. 
O 'tkazgich   sirtidagi  to 'liq   zaryad
e- ^  h - d s = - t  f  Ш
 s  ,is