Nazariy fizika kursi

3 . 5 . 2 . T V q n a s h is h ja r a y o n la r i
T o 'q n a s h is h jara y o n id a jism larning impulslari va energiyalari o'z ga- 
radi. D e m a k , bir j is m d a n ikkinchisiga uzatilgan energiya va im puls- 
larning hisoblash masalasi qarab chiqilishi kerak, Energiya, im puls va 
tezlikiarning qiym atlarini saqlanish q o n u n lari orqali topishi m u m k in . 
Bu ish b ir n e c h a m isollarda ko'rsatiladi.
3.5 1 -m iso l. Boshlang'ich tezligi V bo'igan zarracha ikki qismga parcha-
landi. Parchalanish natijasida hosil bo'igan zarrachalarning chiqish burchagini
toping.
Zarrachalarning bittasini olaylik. U n in g tezligi I va m sistemalarda v va
v„ 
bo'isin. v = V -t- v0 munosabatni v - V = v0 ko'rinishda olib kvadratga
ko'tarilsa
formula olinadi. Bunda 0 — v 
va V vektorlar orasidagi (/ — sistemadagi)
burchak. Bu tenglama v  ga nisbatan yechilsa
formulaga kelinadi. Agar v0> V  bo'lsa 
в
burchak ixtiyoriy qiymatni qabul
qilishi m um kin y a ’ni, parchalanish natijasida hosil bo'igan zarracha ixtiyoriy
yo'n alishda uchib ketishi mumkin. A m m o v , < V  bo'lsa 
в
burchak chega-
ralangan bo'Iadi:
Birinchi holda parchalanish mahsuloii V ga nisbatan ixtiyoriy yo'n a-
lishda harakat qilishi m um kin (shu jum lad an, teskari yo'n alish da ham).
Ikkinchi h olda esa u V ga nisbatan faqat old in ga qarab uchib chiqadi,
bunda uchib chiqish burchagining maksimal qiymati quyidagi formuladan
aniqlanadi:
v~ + V 2 - 2 vV  cos в  = v (2
(3.5 4)
(3.5 5)
(3.5 6)

---