Nazariy fizika kursi

Ц/, = y 2
va 
Фа=
0 
b oiish i lozim. Shunday qilib, geliy atomining quyi holati uchun yagona 
yechimimng ko‘ rinishi va energetik sathning qiymati quyidagicha 
ifodalangan boiadi:
Ф , (r, 
,r2) = \i/W0
(rt 
)y/m (r ,)
(9.39)
E = 2 E ] + K + A.
. 
(9.40)
Parageliy va ortogeliy holatlar energiyalaming farqi (9.37) va 
(9.38) formulalarga binoan 
2A
ga teng boiadi. Demak, geliy atomining
278

---

sathlari parageliy va ortogeliy sathlaming turli energetik qiymatlarga 
tegishli b oigan sathlariga ajraladi: parageliy sathlarga 
E n
+ 
E m
+ 
К
+ 
A 
sath o ‘ rinli; ortogeliyga esa 
E„ + Em + К A
sath tegishlidir (22-rasm).
E]+Ez +f\+A
i
\ е , '& к -А \
22-rasm. Geliy atomining almashuv ajralish sxemasi.
9.3. M olekulalarning tuzilishi
Barcha kimyoviy xususiyatlarni o ‘zida mujassamlashtirgan bir 
jinsli moddaning eng kichik zarrachasi molekula deb ataladi. 
Molekulalar bir xil yoki turli xil elementlaming atomlaridan tashkil 
topgan boiadi. Masalan, vodorod 
( H 2),
kislorod (
O
2
) molekulalari bir 
xil atomlardan tuzilgan molekulalar tarkibiga kirsa, osh tuzi molekulasi 
(.
N a C l)
esa har xil atomlardan tashkil topgan molekulaga misol boiadi. 
Shuni ta’kidlash lozimki, molekula barqaror, turg‘un tuzilishga ega 
boigan sistema hisoblanadi. Bu esa o ‘ z navbatida molekulani tashkil 
etuvchi 
atomlararo 
ta’ sirlashuvchi 
kuchlar 
bilan 
bevosita 
bogianganligidan dalolat beradi. Keling bu bogianishning mohiyati 
bilan tanishib chiqaylik.
Tajribadan maium boidiki, molekulalarning barqarorligi, atomlar 
o ‘rtasida vujudga keladigan kimyoviy bogianish kuchlar ta’ siri ostida 
amalga oshiriladi. Tabiatda ikki xil kimyoviy kuchlar mavjudligi 
aniqlandi: ionli bogianish kuchlari va kovalent bogianish kuchlari.
279

---

Ionli b og‘ lanish kuchlari qarama-qarshi elektr zaryadlar orasidagi 
bir-biriga tortishuv kuchlaridan farq qilmaydi. Masalan,