Nazariy fizika kursi

12. Optik о ‘tishdagi tanlash qoidalarini asoslab bering.
13. Atom termlarini ifodalovchi I va m kvant sonlarini taqiqlovchi 
qoidalarini sanab о ‘ting.
14. Yorug ‘likning yutilish spektrlaridagi va majburiy nurlanishdagi 
intensivlik nimaga b o g ‘liq?

---

IX bob
К О Р E L E K T R O N L I A T O M L A R
9.1. G eliy atomi
Elementlaming davriy sistemasidagi ikkinchi element - geliy 
atomi b oiib , ko‘ p elektronli atomlar ichida eng soddasi hisoblanadi. 
Chunki uning tashqi elektron qobig'i ikkita elektrondan tashkil topgan. 
Geliy atomining nisbatan sodda ko'rinishiga qaramasdan klassik fizika 
doirasida ham, Bor nazariyasi asosida ham uning nazariyasini yaratib 
boim adi. Faqat kvant mexanikasi asosida ko‘p elektronli sistemalar 
nazariyasini yaratish imkoni paydo b o id i. Birinchidan, sof kvant effekti 
boigan almashuv bilan b o g iiq energiya effekti Bor nazariyasida 
hisobga olinmaydi. Chunki bu energiya ko‘p elektronli atomlarda, 
jumladan geliy atomida ham, muhim ahamiyatga egadir. Ikkinchidan, 
Bor nazariyasida elektronlarning spini ham mutlaqo hisobga olinmaydi. 
Tajribalardan maiumki, ko‘p elektronli sistemalar uchun spin bilan 
b o g iiq b oigan effektlar yaratilayotgan nazariyada juda katta 
ahamiyatga ega va bu effektlami hisobga 
olgan taqdirdagina ko‘p 
elektronli sistemalaming barcha xususiyatlarini tushuntirish imkoniyati 
yaratiladi.
A vvalo geliy atomining elektronlari uchun 
H -
Gamilton 
operatorining ko‘rinishini aniqlab olaylik. Geliy atomidagi sodir 
boiayotgan 
o ‘ zaro ta'sirlarni ikki guruhga ajratish mumkin: geliy 
atomidagi ikkita elektronning yadro zaryadi bilan kuchli Kulon о ‘ zaro 
ta’ siri va elektronlarni kuchsiz magnit o ‘ zaro ta’ siri. Birinchi guruhga 
yadro va elektronlar orasidagi o ‘ zaro ta’ sir kuchlari kiradi, ikkinchisiga 
esa elektronlarning spinlari orasida sodir boiayotgan hamda spin va 
orbital harakat bilan bogiangan o ‘zaro ta’sir kuchlari kiradi. 
Elektronlarning o ‘ zaro ta’ sir energiyasi
2e2 
e2 
e2