Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

19-rasm. Og
‘
iz va og
‘
iz bo‘shlig‘ini tozalash
 
20-rasm. Suniy nafas oldirish vaqtida 
jabrlanuvchi boshining holati
 
 
Bunda tilning asosi ko
‘
tarilib halqumga kirish yo
‘
lini ochib beradi, 
jabrlanuvchining 
og‘zi 
esa 
ochiladi. 
Yordam 
ko‘rsatuvchi 
shaxs 
jabrlanuvchining yuziga engashib, og‘zini ochib chuqur nafas oladi so
‘
ngra 
lablari bilan jabrlanuvchining og‘zini to
‘
liq yopib jabrlanuvchining og‘ziga 
havo yuborib tez nafas chiqaradi, shu bilan bir vaktda u jabrlanuvchining 
burnini yuzi bilan yoki peshonani ushlab turgan qo
‘
lning barmoqlari bilan 
yopishi kerak (21-rasm)

---

73 
21-rasm. Sun’iy nafas 
oldi
rishning «Og‘izdan-og‘izga» 
usuli
22-rasm. 
Sun’iy 
nafas oldi
rishning 
«Ogizdan-
burunga» 
usuli
Bunda jabrlanuvchining ko‘tarilishi kerak bo‘lgan ko‘krak qafasini kuzatib 
turish lozim. Ko‘krak qafasi ko‘tarilishi bilan havo puflash to‘xtatiladi, yordam 
ko‘rsatuvchi shaxs boshini ko‘tarib, jabrlanuvchi asta sekin nafas chiqaradi. Nafas 
chiqarish yanada chuqurroq bo‘lishi uchun ko‘krak qafasini sekin bosgan holda 
jabrlanuvchining o‘pkasidan havo chiqishiga ko‘maklashish mumkin. Agar 
jabrlanuvchining pulsi yaxshi aniqlanayotgan va unga faqat sun’iy nafas oldirish 
kerak bo‘lsa, sun’iy nafas oldirish o‘rtasidagi vaqt oralig‘i 5 soniyani tashkil etishi 
kerak, bu bir daqiqada 12 marta nafas oldirishdan iboratdir. 
Ko‘krak qafasi kengayishidan tashqari teri qatlamlarini va shillik pardalarning 
pushti rangga kirishi, hamda jabrlanuvchining behushlik
 
holatidan chiqib o‘zi mustaqil 
nafas ola boshlashi, sun’iy nafas oldirish samaradorligini yaxshi ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Sun’iy nafas oldirishni o‘tkazishda yordam ko‘rsatuvchi shaxs puflanayotgan 
havoning jabrlanuvchini oshqozoniga emas, balki o‘pkasiga o‘tishini kuzatib turishi 
kerak. Qorinning shishishi havoning oshqozonga o‘tganidan dalolat beradi, bunda 
ko‘krak va kindik o‘rtasida qorin qo‘lning kafti bilan ehtiyotkorlik bilan asta sekin 
bosib eziladi. Bunda jabrlanuvchi qayt etishi mumkin, bunda uning og‘zi va 
haqumini tozalash uchun jabrlanuvchining boshi va yelkasini yon tomonga (yaxshisi 
chapga) burish kerak. 
Agar jabrlanuvchining jag‘lari bir-biriga mahkam bosilgan bo‘lib uning 
og‘zini ochib bo‘lmasa, bu holda sun’iy nafas oldirishni «ogizdan-burunga» usuli 
bilan o‘tkazish kerak (22-rasm). 
Jabrlanuvchi o‘zi mustaqil nafas ololmasa va uning pulsi aniqlanayotgan 
bo‘lsa, baxtsiz hodisa minoraning savatchasida, tayanchda yoki machtada ro‘y 
bergan bo‘lsa sun’iy nafas oldirishni o‘tirgan yoki turgan holatda o‘tkazish 
mumkin (23- va 24-rasm). Bunda jabrlanuvchining boshini imkoni boricha orqaga 
engashtiriladi yoki past jag‘i oldinga suriladi. Qolgan usullar xuddi oldingidek 
o‘tkaziladi. 

---

74 
24-rasm.
Ish joyida jabrlanuvchining turgan holatida 
sun’iy nafas oldirish
23-rasm. Ish joyida jabrlanuvchining o‘tirgan holatida
sun’iy nafas oldirish 
Kichkina bolalarga havoni puflaganda bir vaqtda o‘zining og‘zi bilan 
bolaning burnini ham yopib, ham og‘ziga ham burniga havo puflanadi (25-rasm). 
Bola qanchalik kichkina bo‘lsa, nafas olganida unga puflanadigan havo shunchalik 
kam bo‘lishi kerak va katta odamga nisbatan ko‘proq marta havo puflanishi lozim 
(bir daqiqada 15-18 marta). Yangi tug‘ilgan chaqaloqqa katta odamning og‘iz 
bo‘shlig‘idagi havo yetarli bo‘ladi. SHuning uchun bolaning nafas olish yo‘llari 
shikastlanmasligi uchun unga havoni juda keskin emas va to‘liq bo‘l magan hajmda 
puflash kerak