Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

2.
 
Elektrostansiya va podstansiyalarning elektr uskunalarida yerga ulagichni 
o‘rnatish 

---

123 
1000 V kuchlanishdan yuqori elektr uskunalarida ish olib borish uchun 
ajratilgan uchaskaga kuchlanish qaysi tomondan berilishi mumkin bo‘lgan barcha 
taraflaridagi tok o‘tkazuvchi qismlarni hamma fazalari (qutblari) yerga ulanishi shart. 
Butunlay o‘chirilib, bitta yerga ulagich o‘rnatish yetarli bo‘lgan umumiy shinadagi 
ish bundan mustasno. 
O‘chirilgan tarmoq, ayirgichlarida ish olib borganda, ulardagi yerga ulagich 
pichoqlarining borligidan qatiy nazar, ayirgichlardan ketgan elektr uzatishsimlariga, 
ish jarayonida ayirgichlarni o‘chirib-yoqqanda buzmaydigan qilib, qo‘shimcha yerga 
ulagich o‘rnatilishi shart. 
Elektr uskunalarning yerga ulangan tok o‘tkazuvchi qismi kuchlanish ostida 
qolgan tok o‘tkazuvchi qismidan ko‘zga ko‘rinadigan qilib uzilgan joy bilan 
ajratilishi shart. 
O‘rnatilgan yerga ulagichlar bevosita ish bajarilayotgan tok o‘tkazuvchi 
qismlardan 
o‘chirilgan o‘chirgichlar, ajratgichlar, uzgichlar yoki quvvat 
o‘chirgichlari, olib qo‘yilgan saqlagichlar, olib tashlangan shina va simlar orqali 
ajratilgan bo‘lishi mumkin. 
Agar boshqa kuchlanish ostidagi elektr uskunalari elektr maydoni tasirida ish 
joyida kuchlanish (potensial) hosil qilishi mumkin bo‘lsa, bevosita ish joyiga 
qo‘shimcha yerga ulagich qo‘yilishi shart. 
Ko‘chma yerga ulagichlar tok o‘kazuvchi qismlarning bo‘yoqlaridan 
tozalangan joylariga qo‘yilishi kerak. 
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarining umumiy shinalari, 
(izolyatsiyali simlardan qilingan shinalardan tashqari) va shitlarida ish olib borganda, 
ushbu uskunalardan kuchlanish olinishi va yerga ulanishi shart. 
Bu taqsimlovchi elektr uskunalarning ulamalariga ulangan elektr tarmoqlariga, 
shitlariga yig‘imlari va ularga ulangan jihozlariga yerga ulagichni o‘rnatish 
kerakligini va mumkinligini naryad beruvchi yoki farmoyish beruvchi aniqlaydi. 
Ishni bajarish xususiyati (izolyatsiya qarshiligini o‘lchash va h.k.) talab qilgan 
taqdirda ish joyini tayyorlashda ko‘yilgan yerga ulagichni vaqtinchalik olib qo‘yishga 
ruxsat beriladi. 
Yerga ulagichni vaqtinchalik olish va qayta o‘z joyiga qo‘yishni navbatchi, 
tezkor-ta’mirlash xodimi yoki naryad beruvchi ko‘rsatmasi bilan ishboshi amalga 
oshiradi. 
Yerga ulagichni vaqtinchalik olishga va uni ish bajaruvchi tomonidan amalga 
oshirilishini naryadning «Alohida ko‘rsatmalar» satriga yozib qayerda va nima 
maqsadda yerga ulagich olinishi kerakligi qayd qilinishi shart. 
Elektr uskunalarning yerga ulagich o‘rnatish xavfli yoki o‘rnatishning iloji 
bo‘lmagan konstruksiyalarida (masalan, ayrim taqsimlovchi yashiklarda, komplekt 
taqsimlovchi elektr uskunalarining ayrim tiplarida, fazalari vertikal joylashgan 
taqsimlovchi shitlarda) ish joyini tayyorlashda yerga ulagichni qo‘ymasdan ajratgich 
pichoqlariga dielektrik qo‘lpoq kiygizish yoki kommutatsion apparatlarining 
kontaktlari orasiga izolyasion nakladka qo‘yish mumkin. 
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarida yerga ulagichni qo‘yish 
va olish III gruppaga ega bo‘lgan bir navbatchi yoki tezkor-ta’mirlash xodimiga 
ruxsat etiladi. 
1000 V va undan yuqori kuchlanishli elektr uskunalarida: 
Ko‘chma yerga ulagichlarni o‘rnatishni ikki kishi bajarishi shart: 

---

124 
biri IV gruppali (navbatchi yoki tezkor-ta’mirlash xodimlaridan), boshqasi III 
gruppali; III gruppali ishchi ta’mirlash xodimlaridan bo‘lishi mumkin, iste’molchilar 
ulamasiga yerga ulagichni o‘rnatish-istemolchi xodimlari qatnashuvida bajariladi. 
Uzoqda 
joylashgan podstansiyalarda ma’muriy-texiik xodimlarning yoki 
dispetcherning ruxsati bilan asosiy sxemalarda yerga ulagichni o‘rnatishda. ikkinchi 
xodim sifatida III gruppali iste’molchi xodimi ishlashiga ruxsat beriladi; 
Yerga ulagich pichoqlarini IV gruppaga ega bo‘lgan navbatchi yoki tezkor-
tamirlash xodimlaridan bir kishi ulashi mumkin. Yerga ulagich pichoqlarini o‘chirish 
va ko‘chma yerga ulagichni olishni navbatchi yoki tezkor-ta’mirlash xodimlaridan III 
gruppaga ega bo‘lgan bir kishi bajarishi mumkin.