Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

ko‘rsatilishini belgilab 
olishi lozim. 
Jabrlanganning xushi o‘zida yoki yo‘qligi qarab aniqlanadi. Bunga to‘la 
ishonch hosil qilish uchun jabrlanganning holatini o‘zidan so‘rash kerak.Ushbu 
chora tadbirlar majmuasi reanimatsiya (ya’ni jonlantirish) deb, chora tadbirlar esa 
reanimatsion chora tadbirlar deb ataladi. 
Qimmatli vaqtni yo‘qotib jabrlanuvchini y
e
chintirishning hojati yo‘q. SHuni 
esda tutish kerakki, yurak to‘xtagan vaqtdan 4 daqiqa o‘tmagan bo‘lsa jonlantirish 
muolajalari samara berishi mumkin, shuning uchun ham birinchi yordamni tez va 
imkoni boricha hodisa ro‘y bergan joyda ko‘rsatish kerak. 
Jabrlanuvchi nafas olmayotgan bo‘lsa yoki uning pulsi sezilmasa, uni o‘lgan 
deb hisoblab unga yordam ko‘rsatishdan bosh tortib bo‘lmaydi. Jabrlanuvchining 
o‘lgani haqidagi xulosani faqat tibbiyot xodimlari chiqarishi mumkin. 
Jonlantirish harakatlarini boshlash bilan birga shifokor yoki tez yordamni 
chaqirish haqida ham o‘ylash kerak, faqat buni yordam ko‘rsatayotgan shaxs emas, 
balki boshqa shaxs qilishi lozim. 
Jabrlanuvchi nafas olishining, qon aylanishining to‘xtash vaqti, sun’iy nafas 
oldirishni va yurakka tashqi massaj o‘tkazishni boshlash vaqtini, hamda 

---

72 
reanimatsion chora tadbirlarning davomiyligini eslab qolish va ularni yetib kelgan 
tibbiyot xodimlariga ma’lum qilib yetkazish kerak. 
3.
 
Sun’iy nafas oldirish va yurakka tashqi massajni o‘tkazish usullari 
S u n ’ i y n a f a s o l d i r i s h . Sun’iy nafas oldirish jabrlanuvchi 
nafas olmayotganda yoki og‘ir (sekin, entikib) nafas olayotganida, hamda qanday: 
elektr toki ta’siri, zaharlanish, cho‘kish va boshqa sabab bo‘lishidan qatiy nazar 
nafas olishi muntazam og‘irlashib borayotganda o‘tkaziladi. 
Sun’iy nafas oldirishning eng samarali usuli bo‘lib «og‘izdan og‘izga» yoki 
«og‘izdan burunga» usuli hisoblanadi, bunda jabrlanuvchining o‘pkasiga yetarli 
hajmda havo yetkazib berilishi ta’minlanadi. «Og‘izdan og‘izga» yoki «og‘izdan 
burunga» usuli yordam ko‘rsatuvchi shaxs chiqarayotgan havoni majburan 
jabrlanuvchi havo yo‘llariga yuborilishiga asoslanadi, bunda fiziologik jihatdan ushbu 
yuborilayotgan havodan jabrlanuvchining nafas uchun foydalansa bo‘ladi. Havoni 
Doka» ro‘molcha va h. orqali yuborsa bo‘ladi. Sun’iy nafas oldirishning ushbu usuli 
jabrlanuvchi o‘pkasiga havo kelishini nazorat qilish imkonini beradi, chunki ko‘krak 
qafasi havo puflanayotganda ko‘tarilishi va havo chiqarilganda pastga tushishini 
ko‘rish mumkin. 
Sun’iy nafas oldirishni o‘tkazish uchun jabrlanuvchini chalqancha yotqizish, 
nafas olishni siqib turgan kiyimlarining tugmalarini yechib bo‘shatish va bexush 
chalqancha yotganda orqaga ketib qolgan til bilan yopilib qolgan yuqori nafas olish 
yo‘llari o‘tkazuvchanligini ta’minlash lozim. Bundan tashqari, og‘iz bo‘shlig‘i 
ichida yot moddalar (qusuq moddalari, yechilib tushgan protezlar, agar odam 
cho‘kkan bo‘lsa, qum, balchiq, utlar va h
.)
bo‘lishi mumkin, ularni jabrlanuvchining 
boshini yon tomonga burib dastro‘mol (latta) yoki bint o‘ralgan ko‘rsatkich barmoq 
bilan olib tashlash kerak (19- rasm). SHundan so‘ng yordam ko‘rsatuvchi shaxs 
jabrlanuvchi boshining yon tomoniga joylashib, bir qulini uning boshini tagidan 
o‘tkazadi, ikkinchi qo‘lining kafti bilan jabrlanuvchining boshini imkoni boricha 
orqa ag‘darib peshonasini bosishi lozim. (20-rasm)