Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

3.Davlatning paydo bo’lishi haqida turli nazariyalar. 

1.Teologik nazariya – bunda davlatning hudo tomonidan yaratilganligini uktiradilar davlat 
va hokimiyat hudoniki degan qoidani ilgari suradilar.
Masalan: Abdulkodir Uda yozishicha, 
shariat uch nuqtai nazardan qonundan farqlanadi:
Birinchidan, qonun inson tafaqko’ri va ijodining mahsuli bo’lsa, shariat yaratuvchi 
tomonidan yuborilgan. qonun har doim o’zgarib tursa, shariat o’zgarish va zavoldan o’zohdir.
 
Ikkinchidan, qonun jamiyat tomonidan uning hayotini tartibga solish va ehtiyojlarini 
qondirish uchun yaratilgan bir qator qoidalar sifatida jamiyat o’zgarishi bilan o’zgarib turadi. 
Lekin shar'iy qonunlar umumiy mohiyatga ega bo’lgani uchun o’zgarishni qabul qilmaydi.
Uchinchidan, qonun jamiyat tomonidan uning urf-odatlari, rasmu-rusumlari va tarixiga 
muvofiq yaratiladi
. Shuning uchun qonun jamiyatdan keyin yo’zaga kelib, uning taraqqiyotiga 
bog’liq bo’ladi. qonunni jamiyat yaratadi, jamiyatni qonun emas. Ammo islom qonunchiligi jamiyat 
mahsuli bo’lmay, jamiyatni shariat yaratadi, ya'ni jamiyat shariatning mahsulidir. Udaning ushbu 
hulosasi keng munozarali va bahsli masala hisoblanadi_.
Bu nazariya qadimda paydo bo’lgan va o’rta asrlarda keng tarqalib hozirgi kunda ham teologik 
nazariya Islom davlatlarida qo’llainiladi.
2. Patriarhal nazariya tarafdorlari davlat kattalashib ketgan oiladan bevosita kelib chiqkan, 
monarx hokimiyati esa oilaning barcha a'zolariga rahbarlik qiladigan otadan meros bo’lib 
o’tgan deb hisoblaydilar
.
Bu nazariya Yunonistonda (qadimgi Rim davlatida paydo bo’lgan 
Aristotel asarlarida asoslab berilgan.
Bu nazariyani ingliz sotsiologi, tarixchisi va Huquqshunos Genri Men sistemaga solib ishlab 
chiqkan. Patriarhal nazariyada «Ota rozi – hudo rozi» zaylida ish tutadi. 

---

21