Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o

 
Nazorat savollar: 
1.
 
Menzula bilan plan olish mohiyati va afzalliklariga izoh bering. 
2.
 
Menzula  bilan  plan  olishda  qo‘llaniladigan  asboblar  haqida  ma’lumotlar 
bering. 
2.
 
Menzula va uni tekshirish qanday bosbichlarni o`z ichiga oladi? 
3.
 
Kipregel va uni tekshirish .jarayonini to`liq izohlang. 
4.
 
Menzula taxtasini (planshet) tayyorlash qanday bosqichlarni o`z ichiga oladi?. 
5.
 
Balandlik kalkasini tayyorlash va rasmiylashtirish jarayonini tushuntiring. 
6.
 
Tafsilotlarni planga tushirish qay yo`sinda olib boriladi? 
 
11-Mavzu: Aerofototopografiya, aero va kosmik fotosyomka 
Reja: 
1.
 
Aerofotos’emkalash haqida tushuncha. 
2.
 
Aerofotos’yomkalash yo‘llari. 
3.
 
Aerofotos’emkalarni deshifrirovka qilish. 
 
 
Yer  yuzasini  samolyotdan  turib  suratga  olishga  aerofotos’yomka  deyiladi. 
Aerofotos’yomka  natijasida  yer  yuzasining  suratlari  olinib,  bu  suratlar  yer 
yuzasini haqiqiy tasviri hisoblanadi.  
 
Aerofotos’yomka  xalq  xo‘jaligimizni  ko‘pchilik  tarmoqlarida,  ayniqsa 
mudoofaa ishlarida ko‘p foydalaniladi. Aerofotos’yomka  yer  yuzasini  topografik 
planini tuzishda eng asosiy manba bo‘lib xizmat qiladi.  
 
Topografik  kartalarni  aerofotos’yomka  asosida  tuzish  metodiga 
aerofototopografik  plan  olish  deyiladi.  Bu  metod  yordamida  respublikamizning 
ko‘pchilik xududlarini topografik plani olingan.  
 
Aerofotos’yomka yordamida geologik qidiruv ishlari, gidrogoik loyixalash 
ishlari,  meliorativ  ishlar  olib  boriladi.  Aerofotosuratlar  ayniqsa  ilmiy  tekshirish 
ishlarida ko‘p qo‘llaniladi. Masalan, hududimizning ko‘p qismini cho‘l va tog‘lar 
ishg`ol qilgan bo‘lib, aerosuratlar yordamida ularni o‘rganishda yordam beradi.  
 
Ayniqsa cho‘l zonalarini rel’yefni o‘rganishda, geobotanik kartalar tuzishda 
katta  yordam  beradi.  Hattoki,  aerosuratlar  yordamida  dengiz,  ko‘l  va  suv 
omborlarini suv osti rel’efi o‘rganiladi. Qishloq xo‘jaligida, yer fondimizni to‘liq 
hisoblab beradi.  
 
Joyni  samolyotdan  turib  suraga  olish  maxsus  samolyotlar  yordamida  (IL-
12,  LI-2,  AN-2,  AN-80  va  vertolyotlar  (MI-8)  yordamida  bajariladi.  Bu 
samolyotlar  maxsus  avtomatik  surat  oladigan  aerofotoapparatlar  (AFA) 
o‘rnatiladi. Aeroplyonkalarning uzunligi 30 m dan 60 m gacha bo‘lib  formatlari 
18x18  sm  dan  30x30  gacha  bo‘lib,  150-300  ta  kadrga  mo‘ljallangan. 
Samolyotdan  plan  olinayotganda  fotoapparatlarning  optik  o‘qi  tabiiy  yuzaga 
nisbatan  tik  bo‘lishi  kerak  yoki  qiyalik  3
0
  dan  oshmasligi  kerak,  bunga  planli 
fotos’yomka  deyiladi,  agar  3
0
  dan  oshiq  bo‘lsa  perspektiv  aerofotos’yomka 
deyiladi.  

---