Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o

Dunyo kartalarini tuzishda ishlatiladigan proyeksiyalar. 
Dunyo    kartalarini  tuzishda  asosan  silindrik  va  psevdotsilindrik  proyeksiyalar 
qo`llaniladi. Bu proyeksiyalarda kartografik to`r bir-biriga parallel bo`lgan to`g`ri 
chiziqlar  bilan  tasvirlangan  parallellar  va  meridianlardan  iborat  bo`lib,  unda 
geografik  ob’ektlarning  kenglik  zonalari  bo`yicha  o`zgarishi  ancha  yaxshi 
ko`rsatiladi.  
 
 
Merkatorning silindrik proyeksiyasida maydon (
r
) xatoligining tasvirlanishi. 

---

Dunyo  kartalarini  tuzishda  ishlatiladigan  Merkatorning  to`g`ri  silindrik 
proyeksiyasi XVI asrdan boshlab qo`llanilib, hozirgi vaqtda dunyo kartalarini  va 
har xil dengiz navigatsiya kartalarini tuzishda ishlatiladi. Merkator proyeksiyasida 
tuzilgan  dunyo  kartalarida  xatosiz  chiziq  qilib  ekvator  qabul  qilingan.  Undan 
uzoqlashgan  sari  uzunlik  va  maydon  xatoliklari  oshib  boradi.  Masalan,  60
0
 
kengliklar 
r
  (maydon)  xatoligi  4  ga  teng  bo`lsa,  75
0
  kenglikda  esa 
r 
=  15.  Buni 
26-rasmda ko`rish mumkin.  
Teng burchakli Merkator proyeksiyasida cheksiz kichik shakl (misolimizda 
aylana)  o`z  ko`rinishini  saqlaydi,  lekin  maydon  o`zgarib  boradi.  Yuzaki 
qaraganda  uncha  katta  bo`lmagan  hududlarning  shakli  o`zgarmaganday  tuyuladi 
(Qora  dengiz,  Kalimantan  oroli,  Oxota  dengizi,  Alyaska  yarim  oroli,  Arabiston 
yarim  oroli,  hattto  Avstraliya  materigi).  Merkator  proyeksiyasining  kamchiligi 
ham  shunda.  Bu  xatolik  qutblarga  yaqin  hududlarda  ayniqsa  katta  bo`ladi. 
Masalan,  Grenlandiya  oroli  maydoniga  ko`ra  Afrikadan  14  marta  kichik  bo`lsa 
ham kartada unga tengdek tasvirlanadi. 
 
Merkator proyeksiyasida kartografik to`rning ko`rinishi. Shimoliy va janubiy yarim sharlarda