Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti biologiyaning kontseptual asoslari

Fiziologik atrofiya. Odamning tug`ilgan paytdan boshlab juda qariguncha butun umri mobaynida ko`riladi. Masalan: odam tug`ilgandan so`ng kindik arteriyalari bitib ketadi: keyinchalik jinsiy jihatdan yetilish davri buqoq bezi atrofiyalanadi. Yoshi qaytgan odamlarda jinsiy bezlar, keksalarda suyaklar, umurtqa orasidagi tog`aylar atrofiyaga uchraydi.
Patalogok atrofiya. Xilma-xil sabablar tufayli kelib chiqadi, yetarlicha ovqatlanmaslik, rak (xususan hazm organlari raki), endokrin bezlar (gipofiz), markaziy nerv sistemasi, periferik nervlar faoliyatini buzilishi bular orasida katta ahamiyatga ega.
Mahalliy atrofiya. Xilma-xil sabalardan vujudga keladi. Bu atrofiya tabiatiga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi. A) Neyrotik: b) disfunksional atrofiya: D) qon aylanishi yetishmovcxiligi: E) organning tashqaridan bosilishi, I) tabiiy va kimyoviy faktorlar ta`siri tufayli kelib chiqadigan atrofiya
Neyrotik atrofiya. Organ bilan nerv sestemasi o`rtasidagi aloqa buzilishi tufayli kelib chiqadi. Nerv tolalari, travma yallig`lanish, o`sma tufayli yemirilganda nerv hujayralari shikastlanganda shunday bo`ladi.
Disfunksional atrofiya. Suyaklar singanda, bo`g`imlarning harakatlanishini cheklab quyadigan kasalliklarda organ, masalan: muskul faoliyatining susayib qolish natijasida kelib chiqadi.
Qon bilan yetalicha ta`minlanmaslik orqasidan kelib chiqadigan atrofiya. Mazkur organga qon yetkazib turadigan arteriyalar yo`li torayib qolganligi munosabati bilan vujudga keladi, masalan: bosh miya tomirlari aterosiklerozida bosh miya po`stlig`I atrofiyaga uchraydi (qariyalarda uchraydigan esipaslik); buyrak tomirlari siklerozida buyraklar atrofiyaga uchrab bujmayib qoladi. Qonning yetarlicha kelib turmasligi gipoksiyaga sabab bo`ladi. Shining natijasida organning parenxematos elementlari halok bo`ladi va organda sikleroz vujudga keladi. Yurak toj arteriyalari torayib qolganda vujudga keladigan diffuz kardiosikleroz shunga misol bo`ladi.
Fizik fakturlar ta`sirida paydo bo`ladigan atrofiya. Organ yoki to`qimaga nur energiyasi (o`tib ketadigan ionlashtiruvchi radiatsiya) ta`siri ostida kelib chiqadi. O`tib ketadigan radiatsiya ta`sir qilganda ko`mik, jinsiy organlar to`qimasida ayniqsa ko`p ifodalangan o`zgarishlar paydo bo`ladi. Atrofiya keltirib chiqaradigan kimyoviy moddalar atrofiga yod, tiouratsilni kiritsa bo`ladi, bu moddalar qalqonsimon bez faoliyatini susaytirdi va atrofiyasiga sabab bo`ladi. Adrenokortikotrop garmon, kortizon, prednizolon ko`p ishlatiladigan bo`lsa buyrak usti bezlari po`stloq moddasida atrofiya vujudga keladi. Insulinni uzoq ishlatish langergans orolchalarining atrofiyasiga sabab bo`ladi.Atrofiyaning organism uchun ahamiyati qanday organning shikastlanishiga bog`liq.Atrofiya tiriklikda bo`ladigan prosessdir.Biroq organning tug`ilishida etilmay qolgan hollarda ham bo`ladiki,bular ontogenezdagi nuqsonlar asosida kelib,chiqadi.