Navoiy davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat fakulteti "jismoniy madaniyat" kafedrasi

5. gandbolchilarda tezkorlik sifatini

pedagogik tajriba yordamida o’stirish samaradorligi
Zamonaviy gandbolda maxsus tezkorlik sifati o’ta muhim harakat qobiliyatlari tarkibiga mansub bo’lib, o’yin davomida yuz beradigan turli vaziyatlarda hal qiluvchi ahamiyatga egadir. Har xil yo’nalishlarda to’psiz va to’p bilan raqib qarshiliklarini yengib, tez, aniq va maqsadga muvofiq harakat qilish o’yin yoki uning ayrim lahzalari taqdirini belgilab beradi. Ma’lumki, gandbolchilar sekin harakatlanganda ijro etiladigan o’yin malakasi texnikasi, koordinatsiyasi va aniqligi yuqori bo’ladi. Aksincha, tezkorlik darajasi ortgan sari sport mahoratining bunday ko’rsatkichlari o’z samaradorligini susaytira boshlaydi (V.N. Platonov, 1986; L.P. Matveyev, 1999; L.F. Morarenko, 1975; V.I. Izaak, 1974; A.A. Danilov, 1974 va b.). Bu borada V.I. Izaak (1974) tadqiqotlari kishi e’tiborini o’ziga tortadi (4-jadval). CHunonchi, jadvaldan ko’rinib turibdiki, har xil o’yin funksiyasini ijro etuvchi gandbolchilar raqib qarshiligi bo’lmagan holda o’z o’yin zonalaridan darvozaga ko’p marta to’p yo’llashlari mumkin ekan, lekin bu harakat malakalarining samaradorligi juda kam ekanligi kuzatilgan. Agar ushbu o’yin malakalari raqib qarshiligi ijro etilsa, to’pni darvozaga yo’llash hajmi ham, uni samaradorligi ham yanada susayib ketar ekan. Muallifning fikriga ko’ra, to’pni darvozaga aniq yo’llash texnikasi aynan gandbol o’yiniga xos tezkorlik asosida shakllantirilishi ustuvor ahamiyatga ega bo’lib, bunday mashqlarni

4-jadval

Gandbol mashg’ulotlarida to’pni darvozaga yo’llash malakalarining hajmi va sifati (V.I. Izaak bo’yicha, 1974)

To’pni yo’naltirish sharti	O’yinchilarni funksiyalari buyicha joylashishi
	2-chiziqning markaziy o’yinchisi	2-chiziqning qanot o’yinchisi	1-chi chiziqning qanot o’yinchisi	1-chiziqning markaziy o’yinchisi
Raqib karshilisiz o’z joyidan

Raqib qarshiligida o’z joyidan

Raqib qarshiligisiz turli joylardan
Raqib karshiligida turli joylardan

Izoh: - mahrajda – to’pni darvozaga yo’llash foizi;

- nisbatda – samaradorlik foizi.
raqib qarshiligida shakllantira borish jismoniy va texnik tayyorgarlikning muhim shartlaridan biridir. Turli holatlardan to’pni darvozaga yo’llash malakasini yosh gandbolchilar tomonidan o’zlashtirilishi o’yin va raqib qarshiligi vaziyatlarini modellashtirish asosida amalga oshirilishi o’rgatish samaradorligini ancha oshirishi mumkin ekan (A.A. Danilov, 1974).
YAkuniy malakaviy ish mavzusi yuzasidan o’tkazilgan pedagogik tajriba natijalari gandbol bilan endi shug’ullanishni boshlagan 10-11 yoshli bolalarda maxsus tezkorlik sifati nafaqat talab darajasida emasligi, balki kuzatilgan ko’rsatkichlarni sport bilan shug’ullanmaydigan bolalar ko’rsatkichlaridan ham past ekanligini namoyon etdi (5-jadval). Jumladan, tik turgan holatdan 30 m ga yugurish ko’rsatkichlari pedagogik tajribadan oldin nazorat guruhida ham, tajriba guruhida ham talabga javob bermasligi ma’lum bo’ldi. Xususan, nazorat guruhida bu ko’rsatkich 5,8 s, tajriba guruhida – 5,9 s ga teng bo’ldi. 30 m ga to’p urib yugurish – nazorat guruhida – 7,0 s, tajriba guruhida – 7,1 s ni tashkil etdi. Ma’lumki, gandbol bo’yicha tavsiya etilgan BO’SM dasturida shu yoshdagi bolalrni gandbol to’garagiga qabul qilishda tanlov me’yori 30 m yugurish – 5,5 s, 30 m to’pni urib yugurish – 6,5 s ga teng.
Pedagogik tajriba muddati tugaganidan so’ng amaldagi dastur asosida shug’ullangan nazariy gurhda 30 m ga yugurish 5,8 s dan 5,4 s gacha tezkorlik sifati yaxshilandi.

5-jadval