Navoiy davlat pedagogika instituti jismoniy madaniyat fakulteti sport turlarini o

II. BOB.UMUMRIVOJLANTIRUVCHI MASHQLARNING TASNIFI.

Umumrivojlantiruvchi mashqlar deb, turlicha tezlik va kо‘lamda maksimal hamda о‘rtacha mushak ishlashi orqali tananing ayrim qismlari bilan bajariladigan harakatlar yoki ularning birikmalariga aytiladi. Bundan maqsad – jismoniy sifatlarni rivojlantirish, qaddi-qomatni tо‘g‘ri shakllantirish, talabalarni murakkab harakat malakalarini egallashga tayyorlashdir.

Umumrivojlantimvchi mashqlar jihozlarsiz va jihozlar (gantellar, tо‘ldirma tо‘plar, toshlar, shtangalar, rezina amortizatorlar, tayoqlar va h.k.) bilan har xil gimnastika jihozlarida va shuningdek, talabalarning bir-biriga о‘zaro yordam kо‘rsatishlari orqali bajarilishi mumkin.
Umumrivojlantiruvchi mashqlar о‘z tarkibiga kо‘ra, oddiy bо‘lib, u bilan barcha yoshdagi bolalar va turli yoshdagi kishilar shug‘ullanishlari mumkin. Ularni о‘rgatish juda oddiydir: mashqni о‘rganib olish uchun, talaba uni bir necha marta takrorlashi kerak, xolos.
Shuni inobatga olish kerakki, mukammal о‘zlashtirilgan mashqlarni bajargandagina maksimal foyda olish mumkin. Mashqlarni о‘rgatish jarayonida esa, barcha mushaklarni qisqarish imkoniyati bir xil jalb qilinadi. Demak, biron-bir jismoniy sifatni rivojlantirish uchun u yoki bu mashqdan foydalanishdan oldin uni yaxshi о‘rganib olishga zaruriat tug‘iladi.
Umumrivojlantiruvchi mashqlar yordamida tana a’zolari va mushaklarning guruhlariga alohida ta’sir kо‘rsatish ham mumkin. Bu xususiyat talabalar organizmiga, ayniqsa, harakat-tayanch apparatiga har tomonlama ta’sir kо‘rsatish va butun tana mushaklarini har tomonlama rivojlantirish imkonini beradi.
Umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarayotganda jismoniy yuklamani boshqarish oson. Organizmga jismoniy yuklama berish uchun mashqlar tanlashga va bir mashg‘ulotda ularning soni qancha bо‘lishiga bog‘liq. Bir xil mashqlar (mushakni ishga solish) berish darajasi va ishda qatnashadigan mushak guruhlarining soniga kо‘ra, osonroq, boshqalari murakkab bо‘ladi.
Mashq bajarilganda mushakdan foydalanish darajasiga kо‘ra о‘zgaradi. Mushak zо‘riqish berish darajasini quyidagi usullar (ayni bir mashqning davom etishini) takrorlash sonini kо‘paytirish, mashqlarni bajarish tezligini о‘zgartirish, og‘irlikni oshirish yoki о‘zaro qarshilik darajasini kо‘paytirish, dastlabki holatni yoki bajarish usulini boshqacharoq qilish orqali о‘zgartirish mumkin.
Tasnifga anatomik belgi asos qilib olingan. Mashqlar insonning ayrim tana qismlariga ta’sir kо‘rsatishiga qarab bо‘linadi:

1. 
   Qо‘1 mushaklari va yelka kamari uchun mashqlar.
   
2. 
   Gavda va bо‘yin mushaklari uchun mashqlar.
   
3. 
   Oyoq mushaklari uchun mashqlar.
   
4. 
   Butun tana mushaklari uchun mashqlar.
   

Hamma mashqlarning ta’siri, о‘z navbatida, uslubiy yо‘naiishiga kо‘ra kuchni, egiluvchanlikni, yakka harakat tezligini, ayrim mushak guruhlarining taranglashishi va bо‘shashish qobiliyatini tarbiyalovchi mashqlarga bо‘linadi, tо‘rtinchi guruh mashqlariga esa, qomatni tо‘g‘ri rivojlantiruvchi va nafas olish mashqlari kiradi.