Navoiy davlat konchilik instituti

  Bioenergetik  qurilmalardan 
foydalanish ekologik tavsifi 
 
A‘anaviy  elektr  stansiyalar  va  boshqa  noan‘anaviy  qayta  tiklanadigan  energiya 
manbalarga  taqqoslanganda  bioenergetik  stansiyalar  eng  xavfsiz  ekologik  toza  deb 
hisoblanadi.  Ular  atrof  muhitni  mumkin bo‗lgan  turli  xil  chiqindilar bilan  ifloslanishdan 
ozod  qilishga  yordam  beradi.  Masalan,  anaerobli  fermentlash  faqatgina  chorvachilik 
chiqindilarni samarali o‗zlashtirish usuli emas, balki ekologik tozaligini ham ta‘minlaydi, 
chunki  qattiq  organik  moddalar  hidini  yo‗qotadi  va  kemiruvchilar  va  hasharotlar  uchun 
yoqmas  bo‗ib  qoladi,  chirish  jarayonida  kasallik  tug‗diruvchi  mikroorganizmlar 

---

yemiriladi.  Bundan  tarshqari,  mol  uchun  qushimcha  yem-xashak  (protein)  va  o‗g‗itlar 
hosil bo‗ladi.  
Shahardan suv va qattiq chiqindilar, o‗rmon chopish va yog‗ochga ishlov berish sanoatdan 
chiqindilar,  o‗zi  kuchli  ifloslanish  manbalar  bo‗lishi  mumkin,  lekin  shu  bilan  birga, 
energiya,  o‗g‗it,  qimmatli  kimyoviy  moddalarni  olish  uchun  xom  ashyo  bo‗lib 
hisoblanadi. Shuning uchun, bioenergetikaning keng rivojlanishi ekologik nuqtai nazardan 
samaralidir.  
Lekin  biomassani  energetik  xom  ashyo  sifatida  foydalanishda  atrof  muhitdagi  tabiat 
obektlarga  salbiy,  noqulay  ta‘sirlar  paydo  bo‗ladi.  Yog‗ochni  to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
yondirishda  katta  miqdorda  qattiq  zarrachalar,  organik  komponentalar,  karbonachil  va 
boshqalar gazlar hosil bo‗ladi. Ayrim ifloslantirgichlar konsentrasiyasi bo‗yicha ular neft 
va  uning  hosilalar  yonish  mahsulotlardan  ko‗p  bo‗ladi.  Yog‗ochni  yondirishda  boshqa 
ekologik oqibati - bu ancha katta issiqlik yo‗qotishlardir.  
Yog‗ochga  nisbatan  biogaz  –  ancha  toza  yoqilg‗i,  zararli  gaz  va  zarrachalarni 
chiqarmaydi. Shu bilan birga, biogazni ishlab chiqarishda va iste‘mol qilishda ehtiyotlik 
choralar  zarur,  chunki  metan  portlash  xavfiga  ega.  Shuning  uchun,  uni  saqlash, 
transportlash  va  ishlatishda  gaz  sizib  chiqishni  aniqlash  va  yo‗qotish  uchun  muntazam 
ravishda nazorat olib borish zarur.  
Biomassani  etanolga  qayta  ishlash  bo‗yicha  fermentlash  jarayonida  katta  miqdorda 
qo‗shimcha  mahsulotlar  hosil  bo‗ladi  (yuvish  suvlar  va  qayta  ishlash  qoldiqlar),  ular 
muhitni jiddiy ifloslantiruvchi manbalar bo‗lib, og‗irligi bo‗yicha etanol spirt og‗irligiga 
nisbatan bir necha marta (10 martagacha) katta bo‗ladi.  
O‗rmonchilik  biomassani  o‗zlashtirish  hajmni  kengaytirishda  o‗rmon  tuproqlarda 
oziqlantiruvchi  moddalarning  yo‗qolishi  muqarrar,  shuning  uchun  energetik  iste‘mol 
uchun  o‗rmondan  olib  chiqadigan  biomassa  miqdori  tuproqda  zarur  bo‗lgan  tarkibiy 
qismlarning mavjudligi bilan albatta bog‗langan bulish kerak.  
Bioenergetikaning ekologiyaga salbiy ta‘siri quyidagilarda iborat:  
-  qattiq  zarrachalar,  kanserogen  va  zaxarli  moddalar,  uglerod  oksidlar,  biogaz,  biospirt 
chiqishi;  
- issiqlik chiqishi, issiqlik balansning o‗zgarishi;  
- tuproq organikaning kamaishi, tuproqning kuchsizlanish va eroziyasi;  
- portlash xavfi; - qo‗shimcha mahsulotlar ko‗rinishida katta miqdorda chiqindilar (yuvish 
suvlar va qayta ishlash qoldiqlar).